Naki Bakır, 4 aylık bütçe rakamlarını analiz etti
Dünya yazarı Naki Bakır, 4 aylık bükçe rakamlarını detaylı olarak analiz etti. Bütçenin gelir gider kalemlerini, bu kalemlerdeki rakamların hedeflerle uyumlu olup olmadığını tek tek anlattı.
4 aylık bütçe gerçekleşme rakamları dün belli olmuştu. Bütçe açığı 691 milyar liraydı. Dünya Gazetesi yazarı Naki Bakır, bütçe gerçekleşme rakamlarını detaylı bir şekilde analiz etti. Rakamları tek tek sıralayan Bakır, bütçe hedefleriyle uyumlu olup olmadıklarını dile getirdi. Rakamlar içinde dikkat çekenleri sıraladı.
Naki Bakır’ın yazısı şöyle;
Bütçede dört ayda 691 milyar TL açık
Ekonomi yönetiminin kamu mali dengelerindeki bozulmayı düzeltmek amacıyla uyguladığı program kapsamında hazırladığı “kamuda tasarruf paketi” ile ilk etapta harcamalarda 100 milyar liralık bir tasarruf öngörülürken, merkezi yönetim bütçesi nisan ayında 177,8 milyar lira açık verdi, ilk dört aydaki kümülatif açık 691,3 milyar liraya ulaştı. Yeni ekonomi yönetimi, hafta başı açıkladığı paket ile kamuda tasarruf ayağının eksik oluşu ile eleştiren sıkı para esaslı programdaki kararlılığını teyit etti. Dün açıklanan ilk dört aylık bütçe gelişmeleri ise kamu mali dengelerinde sağlanan görece düzelmenin yeterli olmadığını ortaya koydu. Ancak ilk dört aydaki bütçe gerçekleşmeleri, yüksek tutarda bir açıkla sonuçlanmakla birlikte, Orta Vadeli Program’a (OVP) göre yılın tümünde beklenen 2,7 trilyon liralık rekor açık hedefi dikkate alındığında görece iyimser bir tablo oluşturdu.
Hazine ve Maliye Bakanlığı'nın açıkladığı verilere göre, mart ayında merkezi yönetim bütçesinde gelirler geçen yılın aynı ayına göre yüzde 122,3 artışla 595,8 milyar, harcamalar ise yüzde 93,2 artışla 773,6 milyar lira oldu. Aylık bazda verilen 177,8 milyar liralık açık geçen yılın aynı ayındakinin yüzde 34,2 üzerinde gerçekleşti. Nisan ayı gerçekleşmeleri, geçen yılın aynı ayına göre bütçe gelirlerinde harcamalara kıyasla çok daha yüksek oranlı bir artış kaydedildiğini, ancak geçen yıl şubat ayında on bir ilde büyük hasara yol açan depremlerin de etkisiyle bozulmanın arttığı bütçe dengesinde toparlanmanın henüz somutlaşmadığını ortaya koydu.
Bir ayda 114 milyar TL faiz ödendi
Nisan ayında bütçe harcamalarındaki artışta faiz ödemeleri etkili oldu. Aylık bütçe giderlerinin 659,6 milyarını geçen yılın aynı ayına göre yüzde 80,2 artan faiz dışı harcamalar oluştururken, faiz ödemeleri 114 milyar lira ile geçen yılın aynı ayına göre yüzde 230,5’le yüksek oranda artış gösterdi. Böylece geçen yılın nisan ayında 98 milyar lira olan faiz dışı bütçe açığı bu yıl aynı ayda 63,8 milyar liraya geriledi. Aylık bütçe gelirlerinin ise 487,9 milyar lirasını geçen yıla göre yüzde 109,6 artan vergi tahsilatı oluştururken, diğer bütçe gelirleri yüzde 206 artışla 108 milyar lira oldu. Nisan ayı itibarıyla toplam bütçe giderleri içindeki oranı yüzde 8,6’dan yüzde 14,7’ye çıkan faiz ödemelerinin vergi gelirlerine oranı da yüzde 14,8’den yüzde 23,4’e yükseldi.
Dört aylık açık 691 milyar
Ocak-nisan döneminde merkezi yönetim bütçe gelirleri geçen yılın eş dönemine göre yüzde 110,1 artışla 2 trilyon 233 milyar, bütçe harcamaları ise yüzde 102,3 artışla 2 trilyon 924,3 milyar lira oldu. Dört ayda bütçe açığı geçen yılın aynı dönemine göre yüzde 80,7 büyüyerek 691,3 milyar lira düzeyinde gerçekleşti.
Harcamaların 2 trilyon 559,8 milyarını geçen yıla göre yüzde 95,4 artan faiz dışı giderler, 364,5 milyarını da 169,7 artan faiz ödemeleri oluşturdu. Buna göre devlet geçen yılın ilk dört ayındakinin yaklaşık iki katı faiz dışı harcama yaparken, yaklaşık 2,5 katı kadar faiz ödemesi gerçekleştirdi. Ocak-nisan dönemleri itibarıyla faiz ödemelerinin toplam bütçe giderleri içindeki payı yüzde 9,4’ten yüzde 12,5’e yükseldi. Faiz dışı dengede dört aylık açık da yüzde 32,1 artışla 326,8 milyar lira oldu.
Personel giderinde büyük artış
Memur maaşları, sözleşmeli personel ve işçi ücretleri, zam ve tazminatlar, ödenekler ve ek çalışma karşılıkları gibi kalemleri kapsayan toplam personel gideri, yılın ilk dört ayında geçen yılın eş dönemine göre yüzde 141,1 artışla 873,7 milyar liraya ulaştı. Ayrıca sosyal güvenlik kurumlarına devlet primi ödemeleri de yüzde 91,2 artarak 107,5 milyar lira oldu. İlk dört ayda devletin mal ve hizmet alımları yüzde 61,3 artışla 164,2 milyar lira olurken, hazine yardımları, görevlendirme giderleri, hane halkına yardımlar, tarım ve hayvancılık destekleri gibi çok sayıda alanı kapsayan ve en büyük harcama kalemini oluşturan cari transferler yüzde 79,4 artışla 1 trilyon 147,3 milyar liraya ulaştı. Kamu kuruluşlarına mamul mal alımı, gayrimenkul sermaye üretimi, müteahhitlik giderleri, onarım faaliyetleri gibi alanları kapsayan “sermaye giderleri” ocak-nisan döneminde geçen yılın eş dönemine göre yüzde 87,6 artışla 153,3 milyar liraya ulaşırken, kamu kurum ve işletmelerine yapılan “sermaye transferleri” yüzde 77,1 azalarak 8,8 milyar liraya geriledi. Genel bütçeye dahil kuruluşlar ile yurt dışına “borç verme” kalemi ise yüzde 253,8 artışla 105 milyar lira düzeyinde gerçekleşti.
Vergi gelirlerinde tahakkuk eden tutara göre tahsilat oranı geçen yıla göre yükselmekle birlikte genel anlamda yine düşük kaldı. Bütçe gelirlerinin en büyük bölümünü oluşturan vergide ocak-nisan dönemi tahakkuku geçen yılın aynı dönemine göre yüzde 83,3 artışla 2 trilyon 930,9 milyar lira olurken, aynı dönemdeki vergi tahsilatı ise yüzde 112,1 artışla 1 trilyon 831,8 milyar liraya ulaştı. Geçen yıl ilk dört ayda yüzde 54 olan tahsilatın tahakkuka oranı bu yıl 8,5 puan artışla yüzde 62,5’e yükseldi. Vergi dışındaki en büyük genel bütçe gelir kalemi olan ve yılbaşında yeniden değerleme oranında artırılan faiz, pay ve cezalarda dört aylık tahsilat yüzde 229 artışla 233,2 milyar liraya ulaştı. İlk dört ayda teşebbüs ve mülkiyet gelirleri 56,4, alınan bağış ve yardımlar ile özel gelirler 32 milyar, sermaye gelirleri 4,1 milyar ve alacaklardan tahsilat yaklaşık 3 milyar lira oldu ve böylece toplam genel bütçe gelirleri yüzde 111artışla 2 trilyon 160,5 milyar lira oldu. Özel bütçeli idarelerin öz gelirlerinden 53,3 milyar, düzenleyici ve denetleyici kurum gelirlerinden de 19,2 milyar liralık aktarma ile merkezi yönetim bütçesinin toplam geliri 2 trilyon 233 milyar liraya ulaştı.
Yıllık hedefe göre ilk 4 aydaki gerçekleşme
Yılın ilk dört ayında yıllık hedefe göre gerçekleşme oranı bütçe harcamalarında yüzde 26,4, bütçe gelirlerinde yüzde 26,5, bütçe açığında yüzde 26,1 olarak gerçekleşti. Yüksek oranlı artışına rağmen ilk dört aydaki faiz ödemesi yılın tümünde öngörülenin yüzde 29,1’i, faiz dışı harcamalar ise yüzde 26’sı ile beklenenden görece iyi geldi. Buna göre, izleyen dönemde dengenin değişme olasılığı bulunmakla birlikte yılın üçte birlik döneminde, bütçe harcamalarında gerçekleşme yıllık hedefin dörtte biri ile düşük kaldı. Ancak benzer durum gelirler cephesinde de yaşandı. Özellikle dört aydaki vergi tahsilatı, yılın tümü için öngörülen tutarın yüzde 24,7’si ile çok düşük kaldı. Diğer bütçe gelirlerindeki girişlerde ise öngörülen yıllık tutarın yüzde 39’u ile daha yüksek bir gerçekleşme oranı yakalandı.
