Naki Bakır: Bütçe 2024 yılına rekor açıkla başladı
Merkezi yönetim bütçesi ocak ayında rekor bir açık verdi. Geçen yıla göre üç kattan fazla artan bütçe açığı 150,7 milyar lira oldu. Dünya yazarı Naki Bakır bu açığa ilişkin detayları analiz etti.
Dünya Gazetesi yazarı Naki Bakır, ocak ayında bütçenin verdiği rekor açığı bugünkü yazısına taşıdı. Detayları anlatan Bakır, faiz ödemelerindeki artışa dikkat çekti. Personel giderlerindeki artışı da hatırlattı.
Naki Bakır’ın yazısı şöyle;
Bütçe 2024 yılına rekor açıkla başladı
Merkezi yönetim bütçesi ocakta 150,7 milyar lira ile geçen yılın aynı ayındakinden yüzde 367,5 daha fazla açık verdi.
Merkezi yönetim bütçesi 2024 yılına rekor bir açıkla başladı; memurların ocak zam ve farklarının yanı sıra yüklü tutardaki faiz ödemesinin de etkisiyle bir ayda 151 milyar liraya yakın açık verildi. Hazine ve Maliye Bakanlığı ocak ayı bütçe gerçekleşmelerini açıkladı. Buna göre, bütçe harcamaları geçen yılın aynı ayına göre yüzde 139 artarak yaklaşık 768 milyar lira olurken, bütçe gelirleri de yüzde 113,5’lik bir artışla 617,2 milyar lira olarak gerçekleşti. Bunun sonucunda bütçe açığı geçen yılın aynı ayına göre yüzde 367,5 büyüyerek 150,7 milyar lira düzeyinde gerçekleşti. 2023’ün ocak ayında 32,2 milyar lira bütçe açığı verilmişti.
Faiz ödemelerinde rekor artış
Ocak ayında bütçede faiz ödemeleri yüzde 466,9 artışla 121,1 milyar, faiz dışı harcamalar da yüzde 115,7’lik artışla 646,9 milyar liraya ulaştı. Aylık toplam bütçe giderinin yüzde 15,8’ini faiz ödemeleri oluşturdu.
Bu oran geçen yıl aynı ayda yüzde 6,6 düzeyinde gerçekleşmişti. Geçen yıl ocak ayında 10,9 milyar lira olan faiz dışı bütçe açığı bu yıl aynı ayda 29,6 milyar lira ile bunun yüzde 172,2 üzerinde gerçekleşti.
Bütçe gelirlerinin en büyük bölümünü oluşturan vergi tahsilatı yüzde 104,6 artarak 517,2 milyar lira oldu. Vergi gelirlerinin neredeyse dörtte biri faiz ödemelerine gitti. Geçen yıl ocak ayında yüzde 8,4 olan faiz ödemelerinin vergi gelirine oranı, bu yıl yüzde 23,4’e ulaştı. Faiz giderlerinin toplam bütçe gelirine oranı da yüzde 7,4’ten yüzde 19,6’ya yükseldi.
Aylık personel gideri 290 milyar
Kamu çalışanlarının ilk yarıyıl maaş ayarlamalarının etkisiyle devletin personel gideri ocak aylarına göre yüzde 152,1 büyüdü. Geçen yıl ocakta 103,2 milyar lira olan aylık personel gideri bu yıl aynı ayda 260,3 milyar lira düzeyine ulaştı. Kamu personeli için yapılan sosyal güvenlik kurumu devlet primi ödemeleri de yaklaşık bir kat büyüyerek 15,5 milyar liradan 30,6 milyar liraya yükseldi. Böylece 290,8 milyar liraya ulaşan toplam personel gideri aylık bütçe harcamalarının yüzde 37,9’unu oluştururken, bütçe gelirlerinin yüzde 47’sini yuttu.
Bir ayda 285 milyar TL cari transfer
Bütçe giderleri içinde en büyük kalemi oluşturan cari transferler, ocak ayında yüzde 94,5’lik artışla 284,7 milyar lira oldu. Bunun da yaklaşık 125 milyar liralık bölümü sosyal güvenlik sistemine transferler olmak üzere 138 milyar lirasını kamu kuruluşlarına Hazine yardımları oluşturdu. Ocakta devletin mal ve hizmet alım giderleri yüzde 36,5’lik bir artışla 27,1 milyar, sermaye gideri ve sermaye transferi olarak yaptığı toplam ödemeler de yüzde 85,4 artışla 18,3 milyar lira oldu. Bu arada ocakta 26 milyar lirayı bulan borç verme kaleminde geçen yıla göre yüzde 409,9’luk artış da dikkati çekti.
Vergide tahsilat oranı yüzde 41
Bütçe gelirlerinin en büyük bölümünü oluşturan vergide ocak ayı tahakkuku geçen yılın aynı ayına göre yüzde 72,7 artışla 1 trilyon 237,8 milyar, tahsilatı ise yüzde 104,6 artışla 517,2 milyar lira oldu. Buna göre geçen yıl ocak ayında yüzde 35,3 olan vergide tahsilatın tahakkuka oranı bu yıl yüzde 41,8 düzeyinde gerçekleşti.
Vergi dışındaki en büyük genel bütçe gelir kalemi olan ve yılbaşında yeniden değerleme oranında artırılan faiz, pay ve cezalarda bir aylık tahsilat 59,5 milyar lira oldu. Teşebbüs ve mülkiyet gelirleri, alınan bağış ve yardımlar ile özel gelirler sermaye gelirleri ve alacaklardan tahsilatlarla birlikte toplam genel bütçe gelirleri yüzde 115,9 artışla 605,3 milyar liraya ulaştı. Özel bütçeli idarelerin öz gelirlerinden 8,8 milyar, düzenleyici ve denetleyici kurum gelirlerinden de 3,2 milyar lira merkezi yönetim bütçesine aktarıldı.
Beklenen yıllık açık 2,7 trilyon
Üç büyük depremin yaşandığı, genel seçimlerin yapıldığı ve ikinci yarısında ek bütçe yoluna başvurulan 2023 yılının tümünde bütçe gelirleri yüzde 86,1 artışla 5 trilyon 210,5 milyar lira olurken, bütçe harcamaları yüzde 123,8 büyüyerek 6 trilyon 585,5 milyar liraya ulaşmış, bütçe açığı yüzde 863,6 büyüyerek 1 trilyon 375 milyar liraya fırlamıştı. Kamu mali dengelerindeki bozulmaya yol açan faktörlerin devam eden etkileri göz önüne alınarak 2024-2026 Orta Vadeli Program’da (OVP), bu yılın tümünde 2 trilyon 651,9 milyar lira ile rekor düzeyde bir bütçe açığı öngörüldü.
OVP’de bu yıl bütçe harcamalarının 2023’e göre yüzde 68,4 artışla 11 trilyon 89 milyar, bütçe gelirlerinin yüzde 61,9 artışla 8 trilyon 437,1 milyar lira olması beklenirken, yılın tümünde bütçe açığında öngörülen büyüme yüzde 92,9 oldu. Buna göre bütçe gelir-gideri ve bütçe açığında yılın ilk ayında kaydedilen artışlar, OVP öngörülerine kıyasla çok yüksek oranlara işaret ediyor.
