Türkiye ve Avrupa’daki Suriyeliler ülkelerine dönecek mi? / Al Ain Türkçe Özel
Suriye’de yaşananların ardından Türkiye ve Avrupa’daki Suriyelilerin tamamının ülkelerine dönüp dönmeyeceği merak ediliyor. Göç Uzmanı Doç. Dr. Eren Alper Yılmaz, bu konuda mevcut durum ve olasılıkları Al Ain Türkçe’ye değerlendirdi.
Suriye’de Beşar Esad yönetiminin düşmesinin ardından Türkiye’deki sığınmacıların dönüşü konusunda bir hareketlilik başladı. Sınır kapılarında kuyruk oluştu, Yayladağı Sınır Kapısı yeniden açıldı. Sınır kapılarındaki geçiş kapasitesi artırıldı. Sadece Türkiye’deki değil Avrupa’daki sığınmacıların dönüşü konusunda da yeni gelişmeler yaşandı. Bazı ülkeler sığınmacıları geri göndermek için harekete geçti. Bu tersine göç hareketi Türkiye ve Avrupa’yı nasıl etkiler? Aydın Adnan Menderes Üniversitesi Öğretim Üyesi ve Göç Uzmanı Doç. Dr. Eren Alper Yılmaz bu konuda Al Ain Türkçe’ye özel açıklamalar yaptı.
Doç. Dr. Eren Alper Yılmaz’ın Al Ain Türkçe’nin sorularına verdiği cevaplar şöyle;
TÜRKİYE’DEKİ SURİYELİLERİN TAMAMI DÖNECEK Mİ?
Suriye’de yaşanan gelişmelerin ardından Türkiye’deki Suriyeli sığınmacılar dönmeye başladı. Türkiye’deki Suriyelilerin tamamı ülkelerine döner mi?
“Resmi verilere göre sayısı 3 milyonu bulan Suriyelinin hem sınırımızdan içeri doğru giriş yöntemleri hem de ülkemizde elde etmiş olduğu yasal, ekonomik ve sosyal ayrıcalıklar her zaman tartışma konusu oldu. İlk geldikleri zamanlar “geçici misafir” olarak görülen Suriyeliler savaş uzadıkça ve yeni tehdit algıları ortaya çıktıkça kalıcılığa doğru evrilmeye başladılar. Bu çerçevede “geçici koruma statüsü” kapsamında Türk vatandaşları gibi eğitimden sağlığa, istihdamdan sosyal yardıma kadar geniş haklara sahip oldular. Hatta yüz binlercesi vatandaşlık alarak daha toplumda daha ayrıcalıklı konuma geldiler. Kendilerine sağlanan bu ayrıcalıklara istinaden Suriyeliler arasında kendi işini kuranlar, evlilik yapanlar, çocuklarını okula gönderenler, ana dili gibi Türkçe konuşanlar, meslek sahibi olanlar var. İstanbul, İzmir, Ankara gibi metropol şehirlerde büyük restoran zincirleri kuran, hastanelerde doktorluk/hemşirelik yapan, üniversitelerde akademisyen olan binlerce Suriyeli Türkiye’de artık düzenlerini kurmuş durumdalar. Öyle ki, Türkiye’de doğmuş, hayatında hiç Suriye’yi görmemiş, Arapça bilmeyen, Türk arkadaşları ile samimi bir bağ kurmuş ve Türkiye’ye yönelik aidiyet duygusu daha ağır basan çocuklar var. Bu çocuklar hayatlarının geri kalan kısmına Türkiye’de mi yoksa Suriye’de mi devam etmek isteyecekler? Tüm bu gerçekleri göz önünde bulundurursak, savaş bitse bile Suriyelilerin çoğunun ülkelerine döneceğini söylemek bence ütopik olur. Her ne kadar göçün ardındaki motivasyonlar farklı olsa da sonuç odaklı baktığımızda 1960’larda “geçici misafir (gastarbeiter)” olarak Almanya’ya giden Türk kökenlilerin çoğu nasıl ki Türkiye’ye geri dönmediler, aynı durum Suriyeliler için de geçerli olacaktır.
Geri dönme konusunda Suriyelileri dengeleyebilecek olan bir diğer faktör ise Suriye’nin geleceğinin henüz belirsiz olması. Birçok farklı grup şu an Suriye’nin bölünmüş siyasi yapısında kendisine alan açmaya çalışıyor. Ülkedeki farklı siyasi ve dini yapılar arasında orta vadede haritadan pay kapma mücadelesi başlayabilir, bu da beraberinde yeni çatışma ve kaos ortamını tetikleyebilir. Dolayısıyla siyasi konjonktürün farkında olan Suriyeliler daha mantıklı ve temkinli davranıp Türkiye’yi terk etmeyeceklerdir. Şu an sınırda gördüğümüz hareketlilik, tamamen duyguları ile hareket eden ve geleceği yeterince göremeyen sığınmacıların oluşturduğu bir kalabalıktan ibaret. Bunun dışında 14 yıllık savaşın Suriye’de büyük bir yıkım ve infial yaratması da ayrı bir faktör. İç savaş sonunda şehirler yerle bir oldu, evler ve işyerleri yıkıldı, en önemli kamu binaları zarar gördü. Dolayısıyla altyapı, ulaşım, imar, eğitim, sağlık, ekonomi gibi aklımıza gelebilecek her alanda yeni bir ulus inşasına ihtiyaç var. Kuşkusuz Suriye’de IMF, Dünya Bankası, Türkiye ve diğer uluslararası kuruluşların finansal desteğiyle birlikte yeni bir inşa süreci başlayacaktır. Tüm bu hususlarda yeni adımlar atılmadığı sürece Suriye’ye şu aşamada dönmek aklı selim bir tutum olmaz. Ama siyasal iklimde konsensus sağlanırsa ve bölgeye yatırımlar artarsa ancak o zaman dönüşlerin artabileceği kanaatindeyim.”
SURİYELİLERİN DÖNÜŞÜNÜN SOSYAL VE EKONOMİK SONUÇLARI
Suriyelilerin dönüşü Türkiye’de hem sosyal hem ekonomik açıdan nasıl sonuçlar ortaya çıkarır?
“Uzun yıllardır ülkemizde yaşayan Suriyelilerin bilhassa Türk ekonomisine ve üretimine sağladıkları katkıyı görmezden gelmek haksızlık olur. Bilhassa Doğu ve Güneydoğu bölgelerinde emek yoğun sektörlerde Türklerin çalışmak istemedikleri riskli işlerde düşük ücretle, sigortasız ve uzun saatler çalışan Suriyeliler var. Suriyeli sığınmacıların varlığı, özellikle tekstil, inşaat ve gıda alanında faaliyet gösteren firmalar açısından fırsatlar yaratıyor. Emek yoğun sektörde çalışan Suriyeli emekçilerin bir bölümünün ülkelerine dönmeleriyle birlikte ister istemez yerli firmalar da ucuz emek gücünü kaybedecektir. Dolayısıyla işverenler eskisine göre daha pahalı bir emek istihdam sürecine girmek zorunda kalacakları için maliyetleri artacak ve kârları düşecektir. Suriyelilerden boşalan işlerde çalıştıracak Türk işçiler bulmakta zorluk çekileceği için hizmet yoğun sektörlerde üretimin bir süre sekteye uğraması kaçınılmaz olacaktır, fakat Suriyelilere ikame olarak Afgan ve diğer uyruklardan olan işçilere yönelme durumu olabilir. Çok büyük bir negatif bir tablo ortaya çıkmaz belki ama Suriyelilerin geri dönüşleriyle birlikte hizmet sektöründeki üretim ayağı bir miktar olumsuz etkilenebilir.
Bunun dışında Suriyelilerin ülkelerine dönmeleri halinde, AB bütçesi dışında kalan devletin kendi imkanları ile sağladığı çeşitli sosyal hizmetleri göz önünde bulundurursak, kamu bütçesinden yapılan harcamalar azalacağı için bütçe açığının da azalacağını, bunun da devlet bütçesinde iyileşmeye sebep olacağını söyleyebiliriz. Ayrıca Suriyeliler geldikten sonra ev kiralarında görülen yüksek artışlar biraz olsun azalacaktır, bu durum da konut sektöründe talepleri artırabilir.
Toplumsal açıdan durumu değerlendirecek olursak, son yıllarda Türk vatandaşlar arasında Suriyelilere karşı artan önyargılar ve tepkiler var. Kamuoyunda yapılan akademik araştırmalara baktığımızda, Suriyelilere yönelik olumsuz algının her geçen gün artış gösterdiğini görüyoruz. Suriyelilerin artık ülkelerine dönmesi gerektiğine dair güçlenen bir inanç var. Genelleme yapmak istemiyorum fakat araştırmaların yanı sıra sokaklarda taraflar arasında yaşanan çatışmalar da artık Suriyelilerin toplumsal alanda yeterince kabul görmediklerini gösteriyor. İnsani ve etik açısından belki tartışılabilir fakat toplum genelinde “kabullenmeden ziyade tahammül” daha ağır basıyor. Bu durumu “etnik ve kültürel ayrımcılık” boyutuna getirenler olduğu kadar “Onlar da ülkelerinde artık rahat etsinler” şeklinde daha iyimser bir noktada düşünenler de var. En nihayetinde Suriyelilerin geri dönmelerini toplumun yarısından fazlası memnuniyetle karşılayacaktır bence.”
AVRUPA'DAKİ SURİYELİLER ÜLKELERİNE DÖNER Mİ?
Suriye'de yaşananlar sonrası başlayan tersine göç Avrupa ülkelerini de rahatlatır mı? Avrupa’da ne gibi sonuçları olur?
“Avrupa ülkeleri, mesela Almanya, daha şimdiden Suriye’den gelen iltica başvurularını askıya almış durumda. Dolayısıyla artık Suriye’den gelebilecek yeni bir göç dalgasını Avrupa’nın kabul edeceğini düşünmüyorum, tabi nitelikli olanlar hariç... Fakat tersine beyin göçü olur mu, yani mevcut Suriyeliler ülkelerine geri döner mi ondan çok emin değilim. Avrupa’da düzenini kuran, burada doğan ve Suriye’de asla bulamayacakları şartlarda çalışan kişilerin Suriye’ye öyle yoğun bir şekilde geri döneceklerini düşünmüyorum. Avrupa’da sağlık, bilişim, yazılım, mühendislik, akademi vs yüksek nitelikli işlerde çalışan Suriyeliler de var, bu kişilerin de yine büyük bir kısmı dönmeyecektir. Avrupa da liyakatli sığınmacıları kaybetmek istemez zaten, sonuçta hazır yetişmiş ve Avrupa’ya katma değer sağlayabilecek nitelikteler. Bunların dışında Avrupa son yıllarda yaşlanıyor, dolayısıyla bilhassa hizmet sektöründe dinamik ve genç nüfusa ihtiyaçları olacak. Örneğin; yaşlı bakım merkezlerinde çalışan kişiler genelde göçmen kökenliler... Avrupa kendi vatandaşını buralarda çalıştıramayacağını biliyor, dolayısıyla bu istihdam alanlarında çalıştırabilecekleri Suriyelilere ihtiyacı var. Bu sebeple Avrupa’nın nitelikli sığınmacılara olduğu kadar vasıfsız göçmenlere de ihtiyacı var.
Peki kimler geri döner ülkesine? Avrupa’nın güvenliği için tehdit olarak görülen, ekonomiye hiçbir katkısı olmayan göçmenler... Almanya’da bilhassa Arapların yoğun olduğu bölgelerde uyuşturucu satan, silahlı çetelere üye olan, hiç çalışmadan devletten sosyal yardım alan göçmenler var. Avrupa bence daha çok külfet olarak gördükleri bu kişileri geri göndermek isteyecektir. Bunun için de doğal olarak ekonomik teşvikler gündeme gelecektir. Almanya’da CDU/CSU partileri şimdiden Suriye'ye dönmek isteyen herkes için charter uçuşlar düzenleyip 1000'er euro verme teklifinde bulunuyor. Bu durum diğer Avrupa siyasetlerinde de gündem konusu olacaktır. Böyle bir atmosfer, hem daha güvenlikli hem de ekonomik açıdan daha gelişmiş bir Avrupa yaratacaktır.”
