Sudanlı El-Fasher’deki “toplu mezar” iddialarını uydu görüntüsü çürüttü: Gerçek sığır sürüleri çıktı
Sudanlı El-Fasher’de “toplu mezar” olduğu iddiasıyla paylaşılan uydu fotoğrafı, uluslararası doğrulama ekiplerinin incelemesiyle çürütüldü. Görüntünün eski olduğu ve bölgede yalnızca sığır sürülerinin bulunduğu ortaya çıktı.
Yanlış yönlendiren fotoğrafın ardındaki gerçek
Dijital savaşlar çağında tek bir görüntü, doğruluğu araştırılmadan büyük bir kitlenin tepkisini harekete geçirebiliyor. Son günlerde internet kullanıcıları arasında hızla yayılan bir uydu fotoğrafında da tam olarak bu yaşandı. Google Earth’ten alındığı öne sürülen görüntünün, Ekim ayı sonunda Sudanlı El-Fasher’in Hızlı Destek Kuvvetleri tarafından ele geçirilmesinin ardından ortaya çıktığı ve bölgede “toplu mezarların bulunduğunu” gösterdiği iddia edildi. Ancak fotoğrafın ardında bambaşka bir hikâye vardı. Görüntünün etkisi, doğrulama eksikliği ve yanlış yorumların nasıl yeni bir anlatıya dönüştüğü, araştırma sonucunda netleşti.
Viral paylaşımla büyüyen bir yanlış bilgi dalgası
3 Kasım’da X platformunda ismi bilinmeyen bir kullanıcı tarafından paylaşılan fotoğraf, “Google Earth tarihindeki en sarsıcı görüntü” olarak tanımlandı ve “Sudan’daki soykırımın kanıtı” şeklinde sunuldu. Saatler içinde milyonlarca kişiye ulaşan içerik, kısa sürede 15 milyonu aşan bir görüntülenme aldı. Aktivist ve medya hesaplarının önemli bölümü, görüntüyü kaynağını ve tarihini doğrulamadan paylaştı. Çorak bir arazi üzerinde koyu bir leke ve etrafında sıralı gölgeler bulunan sahne, birçok kişi tarafından üst üste yığılmış bedenler olarak yorumlandı.
Görüntünün yayılması üzerine Fransa 24’ün “Gözlemciler” birimi fotoğrafı detaylı bir incelemeye aldı. İlk bulgu çarpıcıydı: Fotoğraf Ekim 2025’e değil, 16 Mart 2024 tarihine aitti. Üstelik görüntü El-Fasher’e yakın değildi; şehrin yaklaşık 300 kilometre güneyindeki Komiya kasabasından alınmıştı. 2022 yılına ait arşiv görüntülerinde aynı koyu lekenin ve etrafındaki gölgelerin birebir aynı şekilde bulunduğu tespit edildi. Bu durum, fotoğrafın hem eski olduğunu hem de El-Fasher’deki çatışmalarla hiçbir ilgisinin bulunmadığını ortaya koydu.
Uzmanlardan net değerlendirme: “Ceset değil, sığır sürüleri”
Uydu görüntüsü analiz uzmanları, fotoğrafın yanlış yorumlandığını belirledi. Bilgi Dayanıklılığı Merkezi Soruşturmalar Direktörü Benjamin Strick, görüntünün insanlar değil, su kaynakları etrafında toplanan sığır sürülerini gösterdiğini ifade etti. Koyu toprağın etrafına düzenli biçimde yayılan şekillerin hayvan hareketine uyduğunu belirten Strick, sahnenin toplu mezar iddiasıyla hiçbir bağının olmadığını vurguladı. Strick, çatışma bölgelerinde bağlamı bilinmeyen veya eski görüntülerin yeni siyasi anlatılar üretmek için sıkça kullanıldığını söyledi.
İyi niyetle paylaşılan yanlış bilgi büyük sonuçlar doğurabiliyor
Fotoğrafı paylaşanların büyük bölümü kötü niyet taşımıyordu. Çoğu Darfur’daki insani duruma dikkat çekmek istiyordu. Ancak hızla yayılan bir görsel, doğrulanmadığı takdirde uluslararası tartışmaların yönünü değiştirebilir ve haklı bir davanın inandırıcılığını gölgeleyebilir. Bu örnek, dijital çağda doğrulama süreçlerinin önemini bir kez daha ortaya koydu.
Sudanlı El-Fasher’de dezenformasyon kampanyası uyarısı
Hızlı Destek Kuvvetleri’nin Sudanlı El-Fasher’i ele geçirmesinin ardından İhvan’a bağlı hesaplar, bölgede “katliam” yapıldığı iddiasıyla çeşitli görüntüler yayımladı. Ancak doğrulama platformlarının yaptığı incelemeler, bu içeriklerin önemli kısmının bağlamından koparıldığını veya yapay zekâ ile üretildiğini ortaya çıkardı. Sudan’daki bağımsız BEAM gözlemevi, yapay görüntülerin gerçek mağdurlara zarar vereceğini ve sorumluların hesap vermesini zorlaştıracağını belirtti.
Hızlı Destek Kuvvetleri Komutanı Muhammed Hamdan Daklu (Hamideti), geçen ay Sudanlı El-Fasher’de meydana gelen ihlallerle ilgili bir soruşturma komisyonu kurulduğunu açıkladı. Sudan Kurucu İttifakı Geçiş Hükümeti Başkanı olarak yaptığı videolu açıklamada, sivillere yönelik her ihlalin soruşturulacağını ve sonuçların kamuoyuna açıklanacağını söyledi. Ardından, şehirde kontrolün sağlanması sırasında ihlalde bulunduğu öne sürülen bazı savaşçıların gözaltına alındığı duyuruldu.
