Enerjide 2024 nasıl geçti, 2025’ten beklentiler neler? / Al Ain Türkçe Özel
Oldukça çalkantılı geçen 2024 yılı, enerji sektörü için de karmaşık bir yıl oldu. Peki enerjide 2024’e hangi gelişmeler damga vurdu, sektörün 2025 beklentileri neler? Uluslararası İlişkiler Uzmanı Doç. Dr. Anıl Çağlar Erkan, Al Ain Türkçe için değerlendir
Jeopolitik riskler, yönetim değişiklikleri, Orta Doğu’daki bitmeyen gerilim ve Suriye’de yaşanan yönetim değişikliği... 2024 yılına damga vuran bu olaylar enerji sektörünü de etkiledi. Enerjide 2024 yılına damga vuran gelişmeler de dünya gündemine paraleldi. Peki bu gelişmeler nelerdi, enerji sektöründe 2025 yılına ilişkin beklenen gelişmeler neler? Uluslararası İlişkiler Uzmanı Anıl Çağlar Erkan, Al Ain Türkçe’ye hem 2024’teki gelişmeleri değerlendirdi, hem de 2025 yılı beklentilerini anlattı.
Doç. Dr. Anıl Çağlar Erkan’ın Al Ain Türkçe’nin sorularına verdiği cevaplar şöyle;
2024’TE ENERJİ SEKTÖRÜNE DAMGA VURAN GELİŞMELER...
2024'te enerji piyasasında en öne çıkan gelişmeler nelerdi? 2024 enerji sektörü açısından nasıl bir yıl oldu?
2024 yılında enerji piyasasında önemli değişim ve yeniliklere tanıklık edildi. En önemli küresel gelişme devam eden Rusya-Ukrayna Savaşı ile ilişkili. Avrupa Birliği’nin (AB) getirdiği yaptırımlar son derece dikkat çekiciydi. 2024'ün ilk çeyreğinde AB'nin Rusya'dan ithal ettiği LNG miktarı, 2021 yılbaşından bu yana en yüksek seviyeye ulaştı. Yılın ilk beş ayında ithal edilen Rus LNG’si, 2023’ün aynı dönemine kıyasla yüzde 17,5 artarak 9,684 milyon metreküpe çıktı. AB, Rus LNG’sine yönelik yaptırımları tartışsa da Almanya'nın vetosu nedeniyle bu konuda bir ilerleme sağlanamadı. Buna karşın petrol ve doğal gaz kapsamında uygulamaya konan yaptırımlar tarihe önemli bir gelişme olarak geçerken, bu gelişmenin enerji fiyatlarına tam olarak yansımadığı görülmektedir. Öyle ki bilhassa Rus enerji devi Gazprom’un iştiraklerinden Gazprombank’a uygulanan yaptırımların enerji fiyatlarına etki edeceği beklentileri tam anlamıyla gerçekleşmemiştir.
2024 yılında enerji piyasaları açısından bir diğer önemli gelişme Süveyş Kanalı ve Kızıldeniz ile ilişkili meselelerdir. Zira dünyanın en önemli enerji nakil güzergahları olan söz konusu yerlerde bir takım terör saldırıları enerji akış rotalarının değişmesine ve birçok tankerin Ümit Burnu rotasına yönelmesine neden olmuştur. Dolayısıyla enerji fiyatlarını doğrudan etkileyecek bir jeopolitik risk artışı söz konusudur. Ancak bu gelişme karşısında da beklentiler tam anlamıyla gerçekleşmemiş ve enerji piyasaları jeopolitik risk artışına göreceli olarak sakin bir tepki vermiştir. Bununla birlikte bu süreçte yaşanan bir takım gelişmeler jeopolitik riskin enerji piyasaları üzerinde dolaylı şekilde etkili olabilecek hale gelmeye başladığına işaret etmektedir. Bu doğrultuda jeopolitik riskin dolaylı etkileriyle ilişkili yaşanan gelişmelerden ilki İsrail’in yayılmacılığına enerji piyasalarının vermiş olduğu tepkidir. Öyle ki enerji piyasaları İsrail’in Gazze, Lübnan ve Suriye saldırıları gibi hadiselere çok şiddetli tepki göstermemiştir. Bununla birlikte enerji piyasalarına yaşanan bu gelişmelerin etkisi nispeten fiyatlardaki küçük dalgalanmalar şeklinde olmuştur.
2024 yılında enerji piyasaları için en önemli gelişmelerden bir diğeri şüphesiz İran-İsrail gerginliğinin karşılıklı saldırılara dönüşmesidir. Bilindiği üzere iki aktör birbirilerine karşılıklı olarak uzun menzilli füzeler ve silahlı insansız hava araçları aracılığıyla saldırılar düzenlemişlerdir. Bununla birlikte bilhassa İsrail hükümetinin İran’ın nükleer tesisleri başta olmak üzere enerji altyapılarına saldırılar düzenleyebilme ihtimali gündeme gelmiştir. Her ne kadar bu ihtimal gerçekleşmemiş olsa da risk unsuru ortaya çıkmış fakat yine de enerji piyasaları bu gelişmeleri nispeten sakin karşılamıştır.
ENERJİ SEKTÖRÜNÜN 2025 BEKLENTİLERİ...
Dünyada enerji dengeleri 2025’te nasıl değişebilir? Suriye’deki değişim, Lübnan’daki ateşkes, Gazze’deki olası ateşkes, Trump’ın Ukrayna-Suriye savaşını bitirme sözü göz önüne alındığında enerji fiyatları 2025’te nasıl seyreder? Enerjide 2025’te beklentiler neler?
2024 yılında yaşanan gelişmeler, dünyanın 2025 yılının da enerji alanında önemli hadiselere tanıklık edeceğine işaret etmektedir. Bununla birlikte söz konusu hadiselere enerji piyasalarının vereceği tepkiler gerçekten de merak konusudur.
2025 yılı itibariyle enerji dengeleri ile ilgili başlıca meselelerden birisi 2024 yılındaki gelişmelerin bir nevi uzantısı olarak nitelendirebileceğimiz Suriye ile ilişkilidir. Bilindiği üzere 8 Aralık 2024’te Suriye’de bir yönetim değişikliği söz konusudur. Ülkede yeni bir düzen inşası sürecine geçilmesinin enerji piyasaları açından önemli bir gelişme olarak nitelendirmek mümkündür. Nitekim her ne kadar küresel enerji denkleminin önemli aktörlerinden birisi olmasa da Suriye’de yaşanan gelişmelerin enerji alanına bazı yansımaları olması muhtemeldir. Örneğin PKK/YPG ile HTŞ arasında ülkenin enerji tesisleri için olası bir mücadeleyi bu kapsamda ele almak mümkündür. Buna karşın enerji piyasalarının da bu kapsamda yaşanması muhtemel gelişmelerden dolaylı şekilde etkilenmesi beklenmektedir.
2025 yılı itibariyle enerji piyasalarına etki etmesi muhtemel bir diğer gelişme Lübnan ile ilişkilidir. Zira her ne kadar ateşkes söz konusu olsa da İsrail’in her geçen gün irrasyonel bir aktör haline geldiği göz önüne alındığında bu ateşkesin pek uzun süreli olmama ihtimali var. Bununla birlikte İsrail’in Lübnan’a yönelik olası bir saldırısının şüphesiz enerji piyasalarına etkisi olacaktır. Bilindiği üzere Orta Doğu’daki jeopolitik gerilimler, özellikle petrol fiyatları üzerinde dalgalanmalara neden olmaktadır. Dolayısıyla bölgedeki çatışmalar, enerji arz güvenliği konusunda endişeleri artırarak fiyatların yükselmesine yol açabilir. Ancak söz konusu artışların hayati ölçüde olmayacağı kesindir. Buna karşın Lübnan meselesinin tekrardan İsrail-İran arasındaki doğrudan bir mücadeleye dönüşmesinde farklı bir durumun ortaya çıkması muhtemeldir. Çünkü özellikle İsrail ve İran arasındaki gerilimler, enerji piyasalarında belirsizlikleri artırmaktadır. İsrail'in İran'a yönelik olası bir saldırısı, enerji arzını kesintiye uğratabilir ve petrol fiyatlarında hızlı bir artışa neden olabilir. Dolayısıyla bu tür jeopolitik riskler, enerji piyasalarında dalgalanmalara ve fiyat artışlarına sebep olabilmektedir.
2025 yılında enerji piyasalarına etki etmesi beklenen bir diğer hadise Ocak 2025’te görevine başlayacak olan Donald Trump’ın Rusya-Ukrayna Savaşı’nı bitirme sözüyle ilişkilidir. Öncelikle Trump’ın vermiş olduğu sözün son derece iddialı olduğunun altını çizmek gerekmektedir. Zira Donald Trump'ın Savaşı bitirme ihtimali, doğrudan Amerika Birleşik Devletleri’nin diplomatik ve politik nüfuzuyla ilişkilidir. Ancak, böyle bir iddia birçok faktörün dikkate alınmasını gerektirir. Bunlardan ilki Trump’ın diplomatik yaklaşımıdır. Bilindiği üzere ilk başkanlık döneminde Trump “önce Amerika” politikası izleyerek bazı uluslararası krizlerde izolasyonist bir tutum sergilemişti. Ancak, uluslararası liderlerle de bireysel ilişkileri ön planda tutmayı tercih ediyordu. Bu doğrultuda Trump, Putin ile doğrudan bir müzakere başlatabilir. Zaten geçtiğimiz günlerde Biden’ın Ukrayna’ya göndermiş olduğu füzelerin Rusya’ya karşı kullanılmasına onay vermesini sert bir şekilde eleştirmesi, Trump’ın Putin ile müzakereleri başlatacağına işaret etmektedir. Bununla birlikte enerji piyasaları açısından asıl önemli olan mesele Savaş’ın sona ermesinden çok Rusya’ya yönelik yaptırımların kaldırılmasıdır. Nitekim Rusya’ya yönelik yaptırımlar doğrudan enerji piyasalarını etkilemektedir. Bununla birlikte Kuzey Akım 1 ve 2 nakil hatlarıyla ilişkili meselelerin de enerji piyasaları açısından çok önemli olduğunun altını çizmek gerekmektedir.
Sonuç olarak 2024 yılı çok hareketli geçerken aynı gidişatın 2025 yılında da sürmesi muhtemeldir. Zira 2024 yılında yaşanan bazı hadiselerin etkileri 2025 yılında da doğrudan hissedilecektir. Bununla birlikte OPEC+ gibi enerji piyasalarına doğrudan etki edebilecek organizasyonların da almış olduğu kararların da göz ardı edilmemesi gerekmektedir. Öyle ki bilindiği üzere geçtiğimiz günlerde OPEC+ üretim kesintisini 2026 yılı sonuna kadar uzatma kararını açıklamıştır.
2025 yılı için bir diğer önemli husus ise yenilenebilir enerji yatırımlarıdır. Bilindiği üzere 2025 yılında da küresel enerji şirketleri yenilenebilir enerji yatırımlarını arttıracaklardır. Bu bağlamda 2025 yılı enerji piyasalarındaki hareketliliğin söz konusu hadiseler çerçevesinde şekilleneceğini ifade etmek mümkündür.
