Türkiye tarihinin ilk darbesi: 27 Mayıs 1960’ta ne oldu?
Türkiye Cumhuriyeti tarihindeki ilk askeri darbe olan 27 Mayıs Darbesinin üzerinden 64 yıl geçti. Peki 27 Mayıs 1960’ta ne oldu? Menderes, Zorlu ve Polatkan’ın idamına giden süreç nasıl işledi?
27 Mayıs 1960’ta ne oldu? Türkiye, cumhuriyet tarihindeki ilk darbeyi yaşadı. Düşük rütbeli 38 subay millet iradesine pranga vurmak için harekete geçti. Anayasa feshedildi. Tüm siyasi faaliyetler durduruldu. 10 yıllık Demokrat Parti iktidarına son verildi, Cumhurbaşkanı Celal Bayar, Meclis Başkanı Refik Koraltan, Başbakan Adnan Menderes ve kabine üyesi bakanların tamamı tutuklandı. Menderes, Zorlu ve Polatkan sürecin sonunda idam edildi. İşte Türkiye tarihinin ilk darbesinin adım adım gelişi ve idamlara ilişkin detaylar...
27 Mayıs darbesi nasıl geldi?
Ocak 1946'da kurulan Demokrat Parti, 14 Mayıs 1950'deki seçimlerde yüzde 53 oy ve 416 milletvekili ile tek başına iktidar oldu. DP Hükümeti, Haziran 1950'de darbe hazırlığı yapıldığı gerekçesiyle Genelkurmay Başkanı Orgeneral Abdurrahman Nafiz Gürman, kuvvet komutanları ve 15 general ile 150 albayı emekliye sevk etti. 2 Mayıs 1954'te yapılan seçimlerde DP oy rekoru kırdı, yüzde 57 ile yeniden tek başına iktidar oldu.
CHP Genel Başkanı İnönü, Nisan 1959'da "Büyük Taarruz" adı verilen bir geziye çıktı. 48 milletvekili, partililer ve gazetecilerden oluşan grubun ilk durağı Uşak oldu. Heyet burada bir grup gösterici tarafından protesto edildi ve İnönü bir göstericinin attığı taşla yaralandı. İnönü, İstanbul'a dönüşünde de bir grubun saldırısına uğradı. Bu olayların ardından üniversitelerde hükümet aleyhine eylemler başladı. Beyazıt Meydanı’nda bir öğrencinin polis kurşunuyla öldürüldüğü iddiası olayları büyüttü. İstanbul ve Ankara'da sıkıyönetim ilan edildi. 21 Mayıs'ta da Harp Okulu öğrencileri sokağa çıktı ve Zafer Anıtı'na kadar "sessiz" yürüyüş yaptı. 27 Mayıs sabahı da bazı general ve subayların oluşturduğu 38 kişilik Milli Birlik Komitesi, "DP'nin ülkeyi gitgide bir baskı rejimine ve kardeş kavgasına götürdüğü" gerekçesiyle yönetime el koydu. Darbe, Alparslan Türkeş tarafından Ankara Radyosundan okunan bildiriyle kamuoyuna duyuruldu.
Darbe sonrası Milli Birlik Komitesi, Anayasa ve Meclis’i feshetti, siyasi faaliyetler durduruldu. Cumhurbaşkanı, başbakan, bakanlar ve milletvekilleri tutuklandı. Genelkurmay Başkanı Orgeneral Rüştü Erdelhunda gözaltına alındı.
Türkiye tarihine geçen idamlar
Demokrat Partili bakan ve milletvekilleri Yassıada’da hapsedildi. Yargılamaları 11 ay sürdü. 15 Eylül 1961'de hüküm verildi. Başbakan Adnan Menderes, Dışişleri Bakanı Fatin Rüştü Zorlu ve Maliye Bakanı Hasan Polatkan ile birlikte 15 isim idam cezasına çarptırıldı. Menderes, Zorlu ve Polatkan’ın cezası Milli Birlik Komitesi tarafından onaylandı. İdamlar İmralı Adası’nda uygulandı ve cenazeler adaya defnedildi, mezarları ziyaret etmek bile yasaklandı.
Menderes, Polatkan ve Zorlu'nun naaşları 29 yıl İmralı Adası'nda kaldı. Üç isme çıkarılan kanunla itibarları iade edildi. Naaşları 17 Eylül 1990’da Devlet töreniyle İstanbul Topkapı’da bulunan anıt mezara nakledildi.
Darbenin ardından 592 kişinin yargılandığı, Menderes, Zorlu ve Polatkan’ın idam kararının verildiği Yassıada ise darbenin 60. yıl dönümünde Demokrasi ve Özgürlükler Adası adıyla müze olarak açıldı.
