Naki Bakır'ın kaleminden: Türkiye'de özel sektör borcu üçte bire indi

Dünya yazarı Naki Bakır'a göre, Türkiye özel sektörün yurt dışı borçları, 2017'den bu yana 80,5 milyar dolar azalarak 157,8 milyar dolara indi, siyasi ve ekonomik etkenler bu düşüşte belirleyici oldu.

Dünya yazarı Naki Bakır'ın açıklamalarına göre, Türkiye'deki özel sektörün yurt dışı kredi borçları 2017'den bu yana 80,5 milyar dolar azalarak 157,8 milyar dolara düştü. Bakır, bu yılın ilk on ayında 975 milyon dolarlık bir azalış olduğunu belirtiyor. 2017'deki cumhurbaşkanlığı hükümet sistemine geçiş, küresel istikrarsızlıklar ve pandeminin borçlarda görülen düşüşte etkili olduğunu vurguluyor. Uzun vadeli borçlarda 71,2 milyar, kısa vadeli borçlarda 9,3 milyar dolar azalma yaşandı. Bakır, özel sektörün borç döviz kompozisyonunun büyük bir kısmının ABD doları olduğunu, geri kalanının ise euro ve diğer para birimlerinden oluştuğunu ekledi.

Naki Bakır'ın yazısı şöyle:

Banka ve diğer finans kuruluşları ile reel sektör firmalarının yurt dışı kredi borçlarının toplam bakiyesi, on ayda 1 milyar dolara yakın azalışla 157,8 milyar dolara indi. Borçlarda 238,3 milyar dolarla zirveye ulaştığı 2017 yılından bu yana toplam net azalış 80,5 milyar dolara ulaştı.

Özel sektörün dış kredi borçlarının bakiyesinde, bu yılın ilk on ayındaki 1 milyar dolara yakın azalışla, tepe nokta olan 2017’den bu yana toplam net küçülme 80,5 milyar dolara ulaştı. Merkez Bankası’nın açıkladığı verilere göre ekim sonu itibarıyla, özel sektörün yurt dışından sağladığı toplam kredi borcu, bu yılın ilk on ayında 975 milyon dolar azalarak 157,8 milyar dolara geriledi.

Söz konusu borçlar Cumhurbaşkanlığı hükümet sistemine geçiş referandumunun yapıldığı 2017 yılında 238,7 milyar dolarla en yüksek düzeyinde bulunuyordu. Borç bakiyesi, idari sistem değişikliği ve özel sektörün borç yönetimi yanında, artan bölgesel ve küresel istikrarsızlıklar, savaşlar ve pandemi gibi olaylar ve artan ülke riski, kredi notu düşüşü gibi gelişmelerin damgasını vurduğu, dış kaynak imkanlarının hızla daraldığı izleyen dönemde hızlı küçülme sürecine girdi.

Özel sektörün toplam yurt dışı kredi borcu 2017 sonundan bu yılın ekim sonuna kadar olan dönemde yüzde 33,8 oranında küçüldü. Anılan dönemde uzun vadeli borçlar yüzde 32,3 oranında net 71,2 milyar dolar azalarak 220,3 milyar dolardan 149,1 milyar dolara, kısa vadeli borçlar da yüzde 51,6 oranında 9,3 milyar dolar azalarak 41,3 milyar dolardan 8,7 milyar dolara geriledi.

 Bu yıl ilk on ayda, özel sektörün uzun vadeli kredi borcu 1,6 milyar dolar azalırken; kısa vadeli kredi borcu (ticari krediler hariç) ise 586 milyon dolar artış kaydetti.

Uzun vadeli kredi borçlarında ve dolayısıyla toplam stokta bu yıl yaşanan küçülme reel sektör firmalarının net ödeyici olmasından kaynaklandı. Bankaların söz konusu kredi borçlarının net 1,8 milyar, diğer finans kurumlarınınkinin de 1,3 milyar dolar arttığı on ayda, reel sektörün uzun vadeli borç bakiyesi ise 2,1 milyar dolar azaldı.

Ekim sonu itibarıyla uzun vadeli borçların 45,9 milyar doları bankalara, 8,1 milyar doları diğer finans kurumlarına, 95,1 milyar dolarla en büyük bölümü ise reel sektör firmalarına ait bulunuyor. Kısa vadeli kredi borçlarının da 5,4 milyar dolarının bankalara, yaklaşık 1 milyar dolarının diğer finans kurumlarına, 2,3 milyar dolarının ise reel sektöre ait olduğu belirlendi.

Sektör paylarına bakıldığında ekim sonu itibarıyla, uzun vadeli toplam kredi borcunun yüzde 36,2’sini finansal kuruluşların, yüzde 63,8’ini ise finansal olmayan kuruluşların borcunun oluşturduğu görülüyor. Kısa vadeli toplam kredi borcunun ise yüzde 73,7’sini finansal kuruluşların, yüzde 26,3’ünü ise finansal olmayan kuruluşların borcu oluşturuyor.

En büyük alacaklı yabancı ticari bankalar

Alacaklıya göre dağılım incelendiğinde, uzun vadeli kredilerde ekim sonu itibarıyla (tahvil hariç) özel alacaklılara olan borcun, 2022 sonuna göre 1,4 milyar dolar artarak 104,8 milyar dolar olarak gerçekleştiği belirlendi.

Bunun da 56,6 milyar dolarla en büyük bölümü, yabancı ticari bankalara olan borç. Uzun vadeli borçlarda, özel alacaklılardan yerleşik bankaların yurt dışı şube ve iştiraklerinin 27,4 milyar, bankacılık dışı finans kuruluşlarının 10,4 milyar ve finansal olmayan kuruluşların da 10,4 milyar dolar alacağı bulunuyor.

Uzun vade kapsamında resmi alacaklılara olan borç, on ayda 1,4 milyar dolar azalarak 20,1 milyar dolara geriledi. Bunun 9,3 milyar dolarını hükümet kuruluşlarına, 10,8 milyar dolarını ise Avrupa Yatırım Bankası, Avrupa Konseyi Kalkınma Bankası, İslam Kalkınma Bankası, Uluslararası Finans Kurumu, IBRD, Avrupa İmar ve Kalkınma Bankası gibi uluslararası kuruluşlara olan borçlar oluşturuyor.

Ocak-ekim döneminde hükümet kuruluşlarına olan uzun vadeli borçlar 1,1 milyar dolar, uluslararası kuruluşlara olan borç da 248 milyon dolar azaldı. Uzun vadeli tahvil borçları da on ayda net 1,5 milyar dolar azalarak 24,9 milyar dolara indi. Kısa vadeli kredi borçlarında en büyük alacaklı da 5,7 milyar dolarla yine yabancı ticari bankalar. Söz konusu borçların bakiyesi 2022 sonuna göre fazla değişmedi. Diğer kuruluşlarla birlikte özel alacaklılara olan toplam kısa vadeli borç 7,8 milyar dolara ulaşıyor.

Yüzde 59,3’ü dolarla

Özel sektörün döviz kompozisyonunda en büyük pay ABD dolarına ait. 149,1 milyar dolar tutarındaki uzun vadeli kredi borcunun yüzde 59,3’ünün ABD doları, yüzde 35,6’sının euro, yüzde 2,2’sinin Türk lirası ve yüzde 2,9’unun ise diğer döviz cinslerinden; 8,7 milyar dolar tutarındaki kısa vadeli kredi borcunun ise yüzde 40,2’sinin ABD doları, yüzde 32,4’ünün euro, yüzde 21,1’inin Türk lirası ve yüzde 6,3’ünün diğer döviz cinslerinden oluşuyor. Özel sektörün yurt dışından sağladığı toplam kredi borcu, ekim sonu itibarıyla kalan vadeye göre incelendiğinde, bir yıl içinde gerçekleştirilecek anapara geri ödemelerinin toplam 47,1 milyar dolar tutarında olduğu belirlendi.