Memnu haklar nedir? neden geri alınır
31 Mart 2024 yerel seçimlerinde Van Büyükşehir Belediye Başkanı seçilen Abdullah Zeydan'ın memnu haklarının geri alınmasıyla birlikte vatandaşlar memnu hak ne demek? sorusunun yanıtını arıyor.
Türk Ceza Kanunu'nun ceza yargılamalarında önemli bir yere sahip olan güvenlik tedbirleri, bireylerin belirli haklardan mahrum bırakılmasını içeren düzenlemeleri barındırır. Özellikle, kanunun "Güvenlik Tedbirleri"ni ele alan bölümü, mahkumiyet sonrası hak yoksunluğu kavramını detaylandırmaktadır.
Memnu Haklar ne demek?
Memnu haklar tedbiren kişinin bazı haklardan yasaklanması manasına gelmektedir. Yasaklanan bu haklar ancak cezayı veren ve yasaklama kararı alan mahkeme tarafından iade edilebilir.
Türk Ceza Kanunu'nun (TCK) 53. maddesi, kasten işlenmiş bir suç sonucu hapis cezasına çarptırılan bireylerin, ceza süresince bazı haklardan yoksun bırakılmasını öngörür. Bu düzenleme, mahkum olunan cezanın infazı bitene kadar, belirli hakları kullanamama durumunu ifade eder. Yani, bir suçtan dolayı hüküm giymiş şahıslar, cezaları tamamlanıncaya dek önceden sahip oldukları bazı temel haklardan mahrum kalırlar.
"Memnu haklar" ya da yasaklanmış haklar, bir kişinin ceza mahkumiyeti sonucu kaybettiği, ancak ceza kanunları haricindeki diğer kanunlarca da belirlenen haklardır. Bu hakların iadesi, mahkumiyet sonrasında bireylerin kaybettikleri hakları geri kazanabilmeleri için tasarlanmış bir hukuki mekanizmadır. Bu süreç, hakların geri alınması için belirli koşulların ve prosedürlerin yerine getirilmesini gerektirir.
Memnu Haklar Hangileridir?
Mahkeme yüküm giymiş kişileri tedbiren bazı haklardan mahrum edebilir. Memnu haklar olarak ifade edile o haklar ise şunlardır;
- Kamu görevinin üstlenilmesinden, atanmaya ve seçime tabi bütün memuriyet ve hizmetlerde istihdam edilmekten yoksunluk,
- Seçme ve seçilme ehliyetinden yoksunluk,
- Velayet hakkından, vesayet veya kayyımlığa ait bir hizmette bulunmaktan yoksunluk,
- Vakıf, dernek, sendika, şirket ve siyasi parti tüzel kişiliklerinin yöneticisi veya denetçisi olmaktan yoksunluk.
- Resmî izne tabi bir meslek veya sanatı icra etmekten yoksunluktur.
Memnu Haklar Nasıl İade Edilir?
Hahkeme tarafından men edilen memnu haklar, yine cezayı veren aynı mahkeme tarafından iade edilebilri. Bu süreç, 5352 sayılı Adli Sicil Kanunu ve 5237 sayılı Türk Ceza Kanunu hükümlerine dayanmaktadır. Kişinin memnu haklarının iade edilebilmesi için gerekli koşullar ise şunlardır;
- Cezanın İnfaz Edilmiş Olması: Yasaklanmış hakların iadesi için ilk ve en önemli şart, mahkumun üzerine atılı cezanın tamamen infaz edilmiş olmasıdır. Bu, hapis cezaları ve/veya adli para cezalarının tamamının yatırılmış olması gerektiği anlamına gelir. 5352 sayılı Kanun'un 13/A maddesi bu koşulu açıkça belirtir. Bununla birlikte, güvenlik tedbirlerine ilişkin hükümler (5237 sayılı TCK md.53–60) bu kapsamın dışındadır. Ancak, TCK'nın 53. maddesinde belirtilen bazı suçlar nedeniyle uygulanan hak yoksunluklarının infazı da bu şart arasında sayılır.
- Deneme Süresinin Yeni Bir Suç İşlenmeden ve İyi Halli Olarak Geçirilmiş Olması: Yasaklanmış hakların geri verilmesi talebinde bulunacak kişinin, deneme süresini yeni bir suç işlemeksizin ve iyi halli bir şekilde geçirmiş olması gerekir. Bu süreç içinde mahkumun topluma uyum sağladığını ve iyi niyetini göstermesi beklenir. Deneme süresi sonrasında yapılan taleplerde, bu süreç içerisindeki durum mahkeme tarafından değerlendirilecektir.
