“Ekonomiyi soğutma önlemleri, tüketimden çok üretimi frenledi”

Dünya yazarı Naki Bakır, ekonomiyi soğutma önlemlerinin sonuçlarını analiz etti. Önlemlerin tüketimden çok üretimi frenlediğini yazdı. Alınan kararların istatistiklere yansımaya başladığını dile getirdi.

Ekonomi yönetimi tüketimi azaltmak için ekonomiyi soğutma önlemlerini hayata geçirmişti. Dünya Gazetesi yazarı Naki Bakır, bu önlemlerin sonuçlarını masaya yatırdı. Ekonomiyi soğutma önlemlerinin tüketimden daha çok üretimi frenlediğini dile getirdi. Konuyla ilgili istatistikleri aktardı. Rakamları verdi. Tedbirlerden hangi alt sektörlerin nasıl etkilendiğini detaylı olarak anlattı.

Naki Bakır’ın yazısı şöyle;

Ekonomiyi soğutma önlemleri, tüketimden çok üretimi frenledi

Yeni ekonomi yönetimi­nin “tek haneli enflas­yon” hedefiyle başlat­tığı “sıkı para” politikası kap­samında iç talebi kontrol ve ekonomiyi soğutmaya yönelik önlemlerin etkileri hem üre­tim hem tüketim ayağında gö­rülmeye başladı. Üretim aya­ğındaki daraltıcı etki, tüketi­me göre daha fazla hissedildi.

Geçen yıl temmuz sonun­dan itibaren devreye alınan parasal sıkılaştırmaya yöne­lik alınan kararların etkileri istatistiklere yansımaya baş­ladı.

Türkiye İstatistik Kuru­mu’nun (TÜİK); Gelir İdaresi Başkanlığı’na KDV beyanna­mesi veren bütün girişimle­rin dahil olduğu ve perakende ticaret sektöründe farklı tür ve büyüklükteki girişimlerin satışlarını her ay düzenli ola­rak ölçen “perakende satış en­deksi”nde Temmuz 2023-Ni­san 2024 arasındaki dönemde yüzde 3,7 düşüş yaşandı.

Buna karşılık, TÜİK’in sanayi üre­tim endeksinde aynı dönem­de yüzde 8,3 oranında düşüş gerçekleştiği dikkati çekti.

Talep hız kesti, üretim eksiye geçti

Dokuz aylık dönemde, iç ta­lebin barometre göstergesi ni­teliğindeki perakende satışlar, yıllık bazda artmaya devam etmekle birlikte, yıllık artışlar büyük oranda hız kesti. Önce­ki yıl aynı aylara göre gerçek­leşen yıllık değişimlere bakıl­dığında perakende satış hac­minde Temmuz 2023’te yüzde 31,9 olan artış oranının, ağus­tosta yüzde 18,6’ya, yıl sonun­da yüzde 14,3’e, bu yıl nisan so­nu itibarıyla yüzde 10,2’ye ka­dar düştüğü görüldü.

Sanayi üretiminde ise Tem­muz 2023’te yüzde 8,2 olan yıllık artış, hız keserek yıl so­nunda yüzde 2,3’e, bu yılın ocak ayında yüzde 1,3’e kadar düştü. Şubatta, depremler do­layısıyla üretimin sert düşüş yaşadığı geçen yılın aynı ayı­nın baz etkisiyle yüzde 11,1 ar­tan sanayi üretiminde martta yüzde 4,6 oranında bir yıllık artış kaydedildi. Sanayi üre­timi, nisanda ise yıllık bazda yüzde 0,7 düşüş kaydetti.

Üretim 100 birimden 91,7’ye, tüketim 96,3’e

Takvim etkisinden arındı­rılmış perakende satış hacim ve sanayi üretim endeksle­rinin Temmuz 2023 değe­ri 100 kabul edilirse, bu yılın nisan ayında perakende sa­tışların hacmi 96,3’e, sanayi üretiminin hacmi ise 91,7 dü­zeyine indi. Buna göre dokuz ay önce 100 birim kabul edil­diğinde sanayi üretimi yakla­şık 92, perakende tüketim ise 100 birimden yaklaşık 96 bi­rime düştü.

Frene basılan tüketim alanları

Temmuz 2023-Nisan 2024 döneminde perakende satış­lar ürün grupları bazında hız kesti ya da daraldı. En sert dü­şüş yüzde 23’le “otomotiv ya­kıtı” kategorisinde yaşandı. Ses ve görüntü cihazları, hır­davat, boya ve cam, elektrikli aletler, mobilya vb. satış hac­minin de yüzde 22,4 daraldığı anılan dönemde gıda, içecek ve tütün grubunda da satışlar yüzde 3,3 düşüş kaydetti.

Söz konusu dönemde pera­kende satış hacminin görece en fazla arttığı harcama gru­bu yüzde 14,1’le posta ile ve­ya internetten yapılan satış­lar oldu. Bunu yüzde 11,1’le bilgisayar, kitap, iletişim ay­gıtları gibi ürünler, yüzde 6,7 artışla tekstil, giyim ve ayak­kabı, yüzde 4,4’le eczacılık, tıbbi optik, kozmetik ve kişi­sel bakım malzemeleri izledi. Gıda dışı tüketim maddele­rinin (akaryakıt hariç) pera­kende satış hacmindeki artış da yüzde 0,8’de kaldı.

Dört alt sektörde sert üretim düşüşü

Sıkılaştırmanın Temmuz 2023-Nisan 2024 arasındaki dönemde, sanayinin ana sek­törleri içinde üretimde en sert düşüş yüzde 20,5’le elektrik, gaz ve buhar sektöründe ya­şandı. Bu dönemde maden­cilik ve taş ocakçılığı üretimi yüzde 10,3 azalırken, imalat sanayiinin üretiminde de yüz­de 6,9 düşüş meydana geldi.

İmalat sanayii alt sektör­lerinin tamamına yakının­da üretimde frene basıldı. En sert düşüşler yüzde 20,6 ile ağaç ürünleri, yüzde 18,8’le mobilya, yüzde 15,8’le içe­cek, yüzde 15,2 ile giyim eş­yasında yaşandı. Üretim dü­şüşünde bu alt sektörleri yüz­de 12,4’le deri, yüzde 11,6 ile diğer metalik olmayan mi­neraller, yüzde 11,4’le tütün ürünleri, yüzde 10,9’la mo­torlu kara taşıtları, yüzde 10,8’le diğer ulaşım araçları, yüzde 9,8’le fabrikasyon me­tal ürünleri izledi.

Aynı dö­nemde, bilgisayar, elektronik ve optik cihazlarda yüzde 7,3, kauçuk ve plastikte yüzde 6,7, gıdada yüzde 6, tekstilde yüz­de 5,8, kayıtlı medyada yüzde 2,6, kâğıtta yüzde 1,3, eczacı­lıkta yüzde 1,2 üretim düşü­şü yaşandı. Üretimi artan az sayıdaki alt sektör içinde en yüksek artışı yüzde 10’la kim­ya sektörü kaydetti, elektrikli teçhizat sektörünün üretimi de yüzde 1,2 arttı.