BRICS’te yeni para birimi mümkün mü, Türkiye neden başvurmadı? / Al Ain Türkçe Özel
Güney Amerika’daki BRICS Zirvesi’nin gündemi yoğun. Zirveyle ilgili detayları Uluslararası İlişkiler Uzmanı Dr. Öğretim Üyesi Ceren Gülseler Al Ain Türkçe’ye değerlendirdi.
BRICS Zirvesi, Johannesburg'da sürüyor. Rusya Devlet Başkanı Putin zirveye video konferansla katıldı. Dünya da zirveyi ve zirve sonrası alınacak kararları yakından takip ediyor. Yeni para birimi ve birliğin genişlemesine ilişkin konuların zirvenin gündeminde olduğu belirtiliyor. Zirveye ilişkin detayları Nevşehir Hacıbektaş Veli Üniversitesi Doktor Öğretim Üyesi Ceren Gülseler’le konuştuk.
Dün başlayan BRICS zirvesi Sandton'da ikinci gününde devam ediyor ve birçok ülke, BRICS'e üyelik için başvuruda bulunmuş durumda. Türkiye'nin BRICS üyeliğine başvurmamasının sebepleri neler?
Yeni üyelerin katılımını görüşmek için BRICS bir araya geldi. Son zamanlarda, özellikle de Rusya-Ukrayna Savaşı düşünüldüğünde Türkiye’nin Rusya ile ilişkileri Batı ittifakının dikkatini çekiyor. Rusya’ya Batı ittifakının halihazırda yaptırımlarını uygulamayan Türkiye’nin Rusya’nın giderek öne çıktığı ve dünya sahnesinde adından oldukça söz ettiren bir örgüte başvurması tepki çekebilir. Çin ve Hindistan’ın Ruysa-Ukrayna Savaşı’nda sessiz kalarak da zımnen Rusya’yı eleştirmekten kaçınması da konunun farklı ittifaklar veya gruplaşmalar arasında halen farklı değerlendirildiğini gözler önüne sermektedir.
Türkiye’nin AB üyeliği hedefi var. Batı’nın rakibi olarak görülen Çin, Hindistan ve Rusya’nın içinde bulunduğu bir örgüte girmesi AB hedefine zarar verebilir. Türkiye’nin özellikle Rusya gibi Doğu ülkelerine yönelik politikası, Batı’da “eksen kayması” olarak niteleniyor. Ayrıca böyle bir başvuru olsaydı Türkiye’nin NATO üyeliği, Türkiye karşıtı bazı ülkelerce sorgulanması gündeme gelebilir.
Zirvenin ilk gününden elde edilen mesajlar göz önüne alındığında, BRICS'in potansiyel genişlemesi için hangi kriterlerin ve standartların masaya yatırıldığı hakkında neler söylenebilir?
BRICS’e göre 40’a yakın ülke örgüte üye olmayı amaçlamaktadır. Aralarında İran, Suudi Arabistan, Birleşik Arap Emirlikleri, Küba’nın da bulunduğu 22 ülke ise resmî başvurusunu yaptı.
Ülkelerin gerek siyasi gerekse idari yapısının karmaşık olmamasına özen gösterilmektedir. Yeni üyelerin 5 üyenin de desteğini alması gerekmektedir. 5 üyenin arasında genişlemeye yönelik farklı tutumların olması üyelik için geliştirilecek kriterlerin geniş tutulmasını gündeme getirebilir. Çin ve Rusya özellikle ABD’ye karşı genişlemeyi desteklerken Brezilya ve Hindistan, bu tarz bir siyaset değişikliğinin BRICS’in ana hedeflerine verilen dikkatin azalmasına neden olabileceğinden konuya daha temkinli yaklaşmaktadır.
BRICS, ele aldığı konuların ya da idaresindeki konuların genişlemesinden yana. Örneğin bu son zirvede görüşülen konuların arasında iklim değişikliği de bulunmaktadır.
Putin'in BRICS zirvesine online katılımının, zirvenin stratejik yönü ve alınacak kararlar üzerinde Rusya’nın grup içindeki rolü açısından nasıl bir etkisi olması bekleniyor?
Vladimir Putin’in, Uluslararı Ceza Mahkemesi’nin hakkında yakalama kararı vermesi nedeniyle zirveye bizzat katılmadığı dile getiriliyor. Putin her ne kadar zirveye katılmasa da oldukça deneyimli diplomat ve yakın çalışma arkadaşı Rus Dışişleri Bakanı Sergei Lavrov’u zirveye gönderdi. Dolayısıyla görüşülen konular ve alınan kararlar açısından Rusya’nın etkisinin devam edeceğini söylemek yanlış olmaz. Nitekim, Putin zirvede yaptığı konuşmada, dünyanın artık çokkutuplu olduğu tezini dile getirdi, Rusya’nın neden Ukrayna’yla savaştığını anlatırken savaşın nedeni olarak Batı’nın tavrını göstedi.
BRICS Zirvesi'nde doların küresel hegemonyasına alternatif olarak ortak bir para birimi veya ticarette doların etkisini azaltacak mekanizmaların tartışılması bekleniyor. Teknik açıdan bir ortak para biriminin oluşturulması mümkün mü ve eğer böyle bir değişiklik gerçekleşirse, bu global ekonomi üzerinde ne tür etkiler yaratabilir?
ABD başta olmak üzere Batı ittifakına karşı rekabet gücünü artırmak için özellikle Rusya ve Brezilya’dan son dönemde BRICS üyeleri arasında ortak para birimine geçileceği yönünde açıklamalar yapılmaktadır. Buradaki başlıca hedef Amerikan dolarının üstünlüğünü kırmaktır. Her ne kadar uluslararası ekonomide BRICS üyelerinin rolü ve ağırlığı artsa da ortak para birimi hedefinin önünde birçok zorluk ve engeller var.
Aynı zamanda BRICS üyeleri dolara olan bağımlılıklarını da azaltmak istemektedir. Özellikle Rusya-Ukrayna Savaşı ile birlikte Moskova’ya karşı uygulanan yaptırımlar ve etkisi, BRICS üyelerinin dolara karşı olan hassas konumlarının bir kez daha anlaşılmasına neden oldu. Uluslararası finansal çalkantıların olumsuz etkisini en aza indirmek için de ortak para birimi siyaseti üzerinde durulmaktadır. Fakat BRICS üyelerinin farklı sosyolojik ve ekonomik koşullara sahip olması, ortak para birimi kapsamında bölgesel ve daha geniş alanda uluslararası entegrasyonun kurulmasının önündeki engelleri akla getirmektedir.
Altın standardının yeniden canlandırılması istendiği için global ekonomide altına yönelik gelişmeler olabilir. Çünkü altına dayalı bir para birimi olacaktır. Asıl amaç olan doların küresel hakimiyetine son verilmesi ise zor bir ihtimal olarak değerlendirilmektedir.
