BM Genel Kurulu 80. Oturumu: Küresel Krizler ve Çözüm Arayışları

BM Genel Kurulu’nun 80. oturumunda Gazze savaşı, iklim krizi, kadın hakları ve yapay zekâ gibi küresel sorunlar liderlerin gündeminde olacak.

Birleşmiş Milletler Genel Kurulu’nun 80. oturumuna ait üst düzey hafta 23 Eylül’de New York’ta başlıyor. Gazze’de süren savaş, iklim değişikliği, kadın hakları ve yapay zekâ bu yılın öne çıkan gündemleri olacak. Etkinlik aynı zamanda BM’nin kuruluşunun 80. yılına denk geldiği için tarihi bir önem taşıyor.

Genel Görüşme: Liderlerin Açılış Konuşmaları

Genel görüşmeler 23 Eylül’de başlayacak ve altı gün boyunca sürecek. 193 üye devletin temsilcileri ile iki gözlemci heyet, dünya kamuoyu önünde kendi tutumlarını açıklayacak. Konuşmalar için 15 dakikalık süre önerilse de uygulamada bu sınır çoğunlukla aşılıyor.

Bu yıl oturumun yönetimini, Genel Kurul’un yeni başkanı Annalena Baerbock üstlenecek. BM tarihinde bu göreve gelen beşinci kadın olan Baerbock, tartışmaları “Daha iyiye doğru birlikte: Barış, kalkınma ve insan hakları için 80 yıl ve sonrası” temasıyla yönetecek.

Brezilya Neden Hep İlk Konuşmacı?

Genel Kurul’un açılış konuşmasını her yıl Brezilya yapıyor. Bu durum yazılı bir kurala değil, örgütün kuruluş yıllarında oluşmuş bir teamüle dayanıyor. O dönemde ülkeler ilk söz hakkını almaktan kaçınınca Brezilya gönüllü oldu. Bu tavır zamanla gelenek haline geldi.

Brezilya’yı ev sahibi sıfatıyla her zaman Amerika Birleşik Devletleri izliyor. Diğer ülkelerin sıralaması ise başvuruların zamanı, temsil seviyeleri ve coğrafi dengeler dikkate alınarak belirleniyor.

Gazze ve İki Devletli Çözüm Arayışı

BM Genel Sekreteri António Guterres, Temmuz ayında yaptığı açıklamada, İsrail-Filistin meselesinde iki devletli çözümün “hiç olmadığı kadar uzaklaştığını” söyledi.

Ekim 2023’te Hamas’ın İsrail’in güneyine düzenlediği saldırıların ardından başlayan çatışma, bugün hâlâ sürüyor. Gazze’de ölü sayısı 70 bine yaklaşırken yüzlerce sivil rehin tutulmaya devam ediyor.

22 Eylül’de düzenlenecek uluslararası konferansta üye ülkeler konuyu yeniden ele alacak. Ancak İsrail ve ABD, önceki toplantılarda olduğu gibi bu görüşmelere de katılmayacak.

Pekin Bildirgesi +30: Kadın Haklarında 30 Yıl Sonra

1995’te kabul edilen Pekin Bildirgesi, kadın hakları ve toplumsal cinsiyet eşitliği için bugüne kadar hazırlanmış en kapsamlı plan olarak biliniyor.

Üzerinden otuz yıl geçmiş olmasına rağmen, BM Kadın Birimi günümüzde kadın haklarına karşı küresel ölçekte geriye gidiş olduğunu vurguluyor.

22 Eylül’de yapılacak “Pekin +30” oturumunda; dijital dönüşüm, yoksulluğun azaltılması, şiddetin sona erdirilmesi, karar alma mekanizmalarında eşit temsil, barış ve güvenlikte eşit söz hakkı ve iklim adaleti gibi başlıklar öne çıkacak.

Küresel İklim Zirvesi: COP30 Öncesi Hazırlıklar

24 Eylül’de New York’ta düzenlenecek Küresel İklim Zirvesi, sıcaklık artışını sanayi öncesi seviyelere kıyasla 1,5 dereceyle sınırlama hedefine odaklanacak.

Ülkeler burada, ulusal katkı beyanı adı verilen yeni iklim planlarını sunacak. Zirve aynı zamanda hükümet temsilcileri, şirketler ve sivil toplumu bir araya getirerek finansman, uyum, azaltım ve bilgi güvenilirliği gibi başlıklarda işbirliği arayacak.

BM Genel Sekreteri Guterres, bu toplantıyı “bizim fırsatımız” sözleriyle tanımladı. Zirve, Kasım ayında Brezilya’da yapılacak COP30 öncesinde bir dönüm noktası olarak görülüyor.

Yapay Zekâ: Küresel Düzenleme Arayışı

Yapay zekâ, sürücüsüz araçlardan tıp ve finans alanına kadar birçok sektörde hızlı bir dönüşüm yaratıyor. Ancak bu teknolojinin faydaları ülkeler arasında eşit dağılmıyor.

Öte yandan, bilgi güvenilirliği ve insan hakları açısından ciddi riskler barındırıyor. Henüz küresel ölçekte bağlayıcı bir çerçeve olmadığı için, 25 Eylül’de liderler New York’ta bu konuyu masaya yatıracak. Amaç, hesap verebilir ve kapsayıcı bir yönetişim modeli üzerinde uzlaşmak.

Guterres, “Eğer yeterli sınırlandırmalar getirilmezse yapay zekâ eşitsizlikleri derinleştirebilir, en kırılgan toplumları daha fazla etkileyebilir” diyerek uyarıda bulundu.

Diğer Önemli Toplantılar

Üst düzey hafta boyunca şu etkinlikler de yapılacak:

22 Eylül: BM’nin 80. kuruluş yıldönümü kutlaması.

24 Eylül: Sürdürülebilir, kapsayıcı ve dayanıklı ekonomi zirvesi.

25 Eylül: Bulaşıcı olmayan hastalıkların önlenmesi ve ruh sağlığı oturumu.

25 Eylül: Küresel Gençlik Programı’nın 30. yıldönümü.

25 Eylül: Nükleer silahların tamamen ortadan kaldırılması günü.

BM Genel Kurulu’nun 80. oturumuna ait üst düzey hafta, yalnızca diplomatik bir buluşma değil; Gazze savaşı, iklim değişikliği, kadın hakları ve yapay zekâ