Ada ülkelerinn, emisyon salımı yapan ülkeleri dava etmesi nasıl sonuç verebilir?

Küçük ada ülkeleri, yüksek emisyon salımı yapan ülkeleri Uluslararası Deniz Hukuku Mahkemesi'ne dava etti. Uzmanlar, davanın uluslararası iklim hukukunu şekillendirebileceğini belirtiyor.

Küçük ada ülkeleri, yüksek emisyon salımı yapan ülkeleri Uluslararası Deniz Hukuku Mahkemesi'ne (ITLOS) dava etti. Bahamalar, Tuvalu, Vanuatu, Antigua ve Barbuda gibi ülkeler, mahkemeden sera gazı emisyonlarının gerekli olup olmadığına karar vermesini talep ediyor. Bu ülkeler, deniz seviyesinin yükselmesi ve iklim değişikliğinin olumsuz etkileri nedeniyle ciddi risk altında.

Hacettepe Üniversitesi Hukuk Fakültesi’nden Dr. Onur Çağdaş Artantaş, davanın uluslararası hukuk açısından önemli olduğunu ve iddialı bir hukuki talep olduğunu ifade ediyor. Altuntaş, ITLOS ve Uluslararası Adalet Divanı'nın (UAD) uluslararası hukukun uygulanması ve anlaşmazlıkların çözümü ile ilgilenen iki ayrı yargı organı olduğunu belirterek, ITLOS'un deniz hukukunun gelişmesinde önemli bir rol oynadığını, UNCLOS'un (Birleşmiş Milletler Deniz Hukuku Sözleşmesi) yorumlanması ve uygulanmasına ilişkin devletler arasındaki anlaşmazlıkları çözdüğünü ekliyor.UNCLOS'a taraf olmayan ülkeler de etkilenebilir

Artantaş, UNCLOS'a taraf olmayan ABD, Türkiye ve İran gibi ülkelerin de mahkemenin kararından etkilenebileceğini vurguluyor. Onur Çağdaş Artantaş, UNCLOS, deniz ortamını koruma ve muhafaza etme konusunda devletlere yükümlülükler getiriyor.

Ancak bu ülkelerin anlaşmaya taraf olmaması, mahkemenin kararının bu ülkeler üzerindeki etkisini sınırlayabilir.

İklim değişikliği ve uluslararası hukuk

Artantaş, İklim Değişikliği ve Uluslararası Hukuk Hakkındaki Küçük Ada Devletleri Komisyonu'nun (COSIS) 2021 yılında 10 küçük ada devleti tarafından kurulduğunu belirtiyor.

COSIS, Aralık 2022'de ITLOS’a ada ülkelerinin hukuki sorunlarıyla ilgili bazı sorular yöneltti. Sorular, devletlere sera gazı emisyonlarını azaltmaya yönelik yasal yükümlülüklerin olup olmadığı ve bu yükümlülüklerin ne olduğu üzerine yoğunlaşıyor.

Mahkemenin görüşü ne zaman açıklanacak?

Artantaş, ITLOS ve UAD'nın önümüzdeki aylarda tavsiye niteliğinde görüşlerini açıklamasının beklendiğini ifade ediyor.

Görüşler bağlayıcı olmasa da, iklim değişikliğine ilişkin uluslararası hukukun şekillenmesinde etkili olabileceğini belirtiyor. Ayrıca, bu görüşlerin yatırımcılar ve şirketler için de rehberlik sağlayabileceğini vurguluyor.

ITLOS'un görüşünün potansiyel etkileri

Artantaş, ITLOS'un görüşünün, devletlerin UNCLOS kapsamındaki yükümlülüklerini netleştirebileceğini ve iklim değişikliği anlaşmazlıklarının çözümüne yardımcı olabileceğini söylüyor.

Eğer mahkeme, sera gazı emisyonlarını azaltma yükümlülüklerinin bulunduğunu tespit ederse, bu durum devletlere yükümlülüklere uymayan diğer devletlere karşı hukuki süreç başlatmaları için bir temel sunabilir. Görüş, yatırımcılara iklim değişikliği yasalarına uyum sağlama ve şirketlerin iklim değişikliği ile ilgili yasal risklerini ve sorumluluklarını anlama konusunda rehberlik sağlayabilir.

Küçük ada ülkeleri, UAD'ye de başvurdu

Bahamalar, Tuvalu, Vanuatu, Antigua ve Barbuda gibi 15 küçük ada ülkesi, UAD'ye de sera gazı emisyonlarını azaltmaya yönelik yasal yükümlülükler hakkında tavsiye niteliğinde görüş almak için başvurdu. UAD'nin görüşü, tıpkı ITLOS'un görüşü gibi, uluslararası hukukun şekillenmesinde etkili olabilir.