Türkiye’de kredilerdeki reel daralma ne kadar oldu?

Ekonomi yönetiminin parasal sıkılaşma adımları sonrası kredilerde reel olarak daralma yaşanıyor. Dünya Gazetesi yazarı Naki Bakır, kredilerdeki reel daralmanın ne kadar olduğunu analiz etti.

Enflasyonla mücadele kapsamında hükümet parasal sıkılaşma adımları atmıştı. Bu adımlardan biri de kredi musluklarının kapatılması ve faizin yükseltilmesiydi. Dünya Gazetesi yazarı Naki Bakır, bu tedbirlerin kredilere nasıl yansıdığını araştırdı. Kredilerdeki reel daralma ne kadar oldu sorusuna cevap aradı.

Naki Bakır’ın yazısı şöyle;

Kredilerde reel daralma

Bir yıldır uygulamada olan “parasal sıkılaş­tırma” tedbirleri ve fa­izlerdeki aşırı yükselişin kre­di büyümesini baskılayıcı sonuçları, belirgin biçimde is­tatistiklere yansıdı.

Sıkılaştırma kapsamın­da aylık büyüme sınırları aşa­ğı çekilen tüketici kredileri ile ticari ve diğer kredilerin ha­cimlerindeki nominal büyüme oranları, ilk altı ayda enflasyo­nun oldukça altında kaldı. Baş­ka deyişle kredilerde reel baz­da daralma yaşandı. Taksitli alışverişlerin kısıtlanmasının da etkisiyle toplam bireysel kredi kartı borçlarındaki bü­yüme de hız kesti. Kredi hac­minde son bir yıldaki reel da­ralma yüksek boyutlara ulaştı.

Tüketicide ciddi reel daralma

Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurumu (BD­DK) verilerine göre, 29 Ara­lık 2023-28 Haziran 2024 arasındaki altı aylık dönem­de bankacılık sektörünün tü­keticilere kullandırdığı kredi­lerin toplam hacmi nominal bazda yüzde 14 oranında net 212,6 milyar liralık bir artışla 1 trilyon 726,4 milyar lira oldu. Yılın ilk altı ayında tüketici fi­yatları (TÜFE) bazında yüz­de 24,73 olarak gerçekleşen enflasyondan arındırıldığın­da tüketici kredisi hacminde reel bazda yüzde 8,6 oranında bir daralma olduğu belirlendi.

Tüketici kredilerinde bu dönemdeki artışın 209 milyar liralık bölümü, toplam hac­min en büyük bölümünü oluş­turan ihtiyaç kredilerinde gerçekleşti. İhtiyaç kredileri­nin hacmi altı ayda yüzde 21,3 oranındaki nominal artışla 1 milyar 188,6 milyar lira olur­ken reel bazda yüzde 2,7 daral­dı. Aynı dönemde konut kredi­lerinin hacmi net bazda sade­ce 8,7 milyar lira artarak 447,1 milyar lira oldu. Konut kredi­lerinde altı ayda sadece yüz­de 2 olan nominal artış enf­lasyonla indirgendiğinde, reel bazda yüzde 18,2 daralma ol­duğu belirlendi. Taşıt kredisi hacmi ise anılan dönemde 5,1 milyar lira azalarak 90,7 mil­yar liraya geriledi. Altı ayda cari olarak yüzde 5,3 daralan ihtiyaç kredisi hacmindeki re­el daralma yüzde 24,1’i buldu.

Bankacılık sektörü toplam kredi hacminin en büyük bö­lümünü oluşturan ticari ve di­ğer kredilerin hacminde de re­el bazda daralma yaşandı.

Ocak-haziran döneminde 1 trilyon 647 milyar liralık net artışla 10 milyar 608,6 mil­yar lira olan söz konusu kre­dilerde altı aylık cari genişle­me yüzde 18,4’le enflasyonun altında kaldı. Cari artışı enf­lasyonla indirgendiğinde söz konusu kredilerin reel bazda yüzde 5,1 daraldığı belirlendi.

Bu gelişmelerde bankacılık sektörünün kart borçları dahil toplam kredi hacmi ocak-hazi­ran döneminde 2 trilyon 172,9 milyar liralık bir büyüme ile 13 trilyon 803,2 milyar liraya ula­şırken, toplam hacimdeki no­minal bazda yüzde 18,7’lik ar­tış reel bazda yüzde 4,8’lik bir daralmaya karşılık geldi.

Taksitlide düşüş, tek çekimde artış

Sıkılaştırma kapsamında bankaların kredi kartı ile tak­sitli alışveriş seçeneğini bü­yük oranda kısıtlaması, bu tür ödeme şekli ile oluşan borç bakiyesinde reel bazda sert bir düşüşe, tek çekimlik (taksit­siz) alışverişlerde ise tersine hızlı bir artışa yol açtı.

Taksitli kredi kartı borç ba­kiyesi yılın ilk altı ayında net 16,2 milyar lira ile sınırlı bir artışla 515,8 milyar lira oldu. Taksitli kart borçlarında no­minal artış sadece yüzde 3,2 olurken, reel bazda yüzde 17,2 daralma yaşandı. Taksitsiz (tek çekim) kart alışverişle­ri ile oluşan borç bakiyesi ise 297,1 milyar liralık net artış­la 952,4 milyar liraya ulaştı. Bu borçlarda nominal büyü­me yüzde 45,3’le aynı dönem­deki enflasyonu ikiye katladı. Enflasyondan arındırıldığında “tek çekim” kredi kartı borçla­rının bakiyesinde reel büyüme yüzde 16,5’e karşılık geldi.

Böylece tek çekim ve taksit­li kredi kartı harcamaları ile oluşan toplam borç bakiyesi ilk altı ayda 313,2 milyar lira­lık net artışla 1 trilyon 468,2 milyar liraya yükseldi. Top­lam kart borcunda nominal genişleme yüzde 27,1, reel bü­yüme yüzde 1,9 oldu.

Son bir yılda rekor daralma

Bankacılık sektörü kredi hacminde, parasal sıkılaştırma ve seçici kredi önlemlerinin devrede olduğu son bir yılda­ki cari artışın aynı dönemdeki enflasyondan arındırıldı­ğında reel bazda daralma­nın yüksek boyutlara ulaştığı görüldü.

TÜFE bazında yüzde 71,6 enflasyon yaşanan haziran so­nu itibarıyla son bir yılda bi­reysel krediler dahil toplam kredi hacmindeki nominal bü­yüme yüzde 38,2 ile bunun çok altında kaldı. Enflasyondan arındırıldığında toplam kre­di hacminin reel olarak yüzde 19,5 daraldığı belirlendi.

Son bir yılda reel bazda ko­nut kredilerinde yüzde 40,6, taşıt kredilerinde yüzde 36,2, ihtiyaç kredilerinde yüzde 19,7, toplam tüketici kredisi hacminde yüzde 27,3 daralma yaşandı. Ticari ve diğer kre­dilerin hacmi de bu dönemde yüzde 20,9 daraldı.Reel ola­rak taksitli bireysel kredi kar­tı borç bakiyesinin yüzde 23,6 daraldığı son bir yılda, tek çe­kim kart borçları ise yüzde 41,6 ile rekor bir büyüme kaydetti. Böylece toplam bireysel kredi kartı borç bakiyesi son bir yıl­da reel olarak yüzde 9 büyüdü.

Yüksek faiz etkisi

Henüz nominal bazda artmaya devam etmekle birlikte reel bazda ciddi daralma yaşanan bankacılık sektörü kredilerindeki bu gelişmede genel sıkı para politikaları ve son üç aydaki kısmi düşüşlere rağmen faizlerde yıllık bazda yaşanan hızlı yükseliş etkili oldu.

En yaygın tüketici kredisi olan ihtiyaç kredilerinin geçen yıl haziran sonunda bankacılık sektörü ortalamasında yüzde 41,5 olan ağırlıklı ortalama faizi, hızla yükselerek bu yıl nisanda yüzde 82,2’ye kadar çıktıktan sonra mayısta yüzde 78’e, haziranda yüzde 74,9’a indi. Taşıt kredilerinin Haziran 2023’te yüzde 33,5 olan, bu yıl ocakta yüzde 44,4’e yükselen yıllık faiz oranı haziran sonu itibarıyla yüzde 36,9 oldu.

Konut kredilerinin bir yıl önce yüzde 21,3 olan faizi aylar itibarıyla yükselen bir seyirle bu yıl haziranda yüzde 44,5’e geldi. Ticari kredilerin faizi de Haziran 2023’teki yüzde 15,6’lik düzeyinden bu yıl nisanda yüzde 66,7’ye kadar yükseldi, haziranda yüzde 63,2 olarak gerçekleşti.

Buna göre son bir yılda faizlerde en büyük artış ekonominin üretim ayağını fonlayan ticari kredilerde yaşandı. Söz konusu kredilerin yıllık basit faizi bir yıl öncekinin dört katına ulaştı. Son bir yılda konut kredilerinin faizi bir kattan fazla, ihtiyaç kredilerinin faizi bir kata yakın artarken, yıllık bazda en az artan ise taşıt kredisi faizi oldu.