Togu Balık nedir? Türklerin ana yurdu kayıp kent bulundu
Tuul Vadisi'nde devam eden arkeolojik kazılar, kayıp Togu Balık kentinin izlerini gün yüzüne çıkarıyor. Peki Türklerin ana yurdu Togu Balık nedir?
Tuul Vadisi'nde sürdürülen kazılar, tarih öncesi bir kentin varlığını gün yüzüne çıkardı. İzmir Katip Çelebi Üniversitesi ve Moğolistan Bilimler Akademisi işbirliğiyle yürütülen bu çalışmalar, Togu Balık kentinin yerini belirleyen önemli bulgulara ulaştı.
Togu Balık Nedir?
Togu Balık, Dokuz Oğuzlar'ın yaşadığı ve Göktürkler ile savaştığı bölgeye verilen isimdir.
İzmir Katip Çelebi Üniversitesi (İKÇÜ) ve Moğolistan Bilimler Akademisi, Moğolistan'ın gizemli vadilerinden biri olan Tuul Vadisi'nde ortak bir kazı projesi yürütüyor. Bu bölge, tarihte Dokuz Oğuzlar'ın yaşadığı ve Göktürkler ile çatıştığı bilinen Togu Balık kenti için muhtemel bir yer olarak kabul ediliyor.
Kazılar, İKÇÜ Sosyal ve Beşeri Bilimler Fakültesi'nin akademik kadrosu öncülüğünde, Türk İşbirliği ve Koordinasyon Ajansı Başkanlığı'nın (TİKA) desteğiyle sürdürülüyor. Ekip, bölgede yaşamış eski Türk boyları olan Dokuz Oğuzlara ait izler peşinde.
Yaklaşık 30 kişilik bir ekip, Tuul Vadisi'ndeki arkeolojik sit alanında yoğun bir şekilde çalışıyor. Kazılar, Tuul Nehri boyunca uzanan ve Mayhan, Tömst, Agit dağları ile çevrili 100 kilometrekarelik bir alanda devam ediyor.
Prof. Dr. Şaban Doğan liderliğindeki ekip, eski Türklerin inanç, ölü kültü ve şehircilik gibi konularda geliştirdikleri yaşam biçimleri üzerine detaylı bilgiler elde etmeyi hedefliyor. Prof. Dr. Anıl Yılmaz ve Doç. Dr. Enkhtur Altangerel de bu çalışmaları destekleyen diğer önemli isimler.
Moğolistan, tarihte birçok Türk devletine ev sahipliği yapmış olan ve Türkler için kutsal sayılan Ötüken bölgesi dahil, eski Türklerden kalan pek çok kültürel ve tarihi eseri barındırıyor. Prof. Dr. Şaban Doğan'a göre, bu bölgede bulunan şehir harabeleri, anıt mezarlar, kurganlar ve petroglifler gibi eserler, Türk tarihini aydınlatmaya devam ediyor.
Özellikle Bilge Kağan, Kül Tigin ve Tonyukuk'a ait yazıtlar olmak üzere, bugüne dek 200'e yakın tarihi yazıtın keşfedildiği Moğolistan'da arkeolojiye olan ilgi 1800'lerin sonlarından bu yana kesintisiz sürüyor. Doğan, bu yazıtların ve diğer arkeolojik buluntuların, bölgedeki Türk varlığının derin izlerini ortaya çıkardığını belirtti.
Her yıl 60 ile 90 arasında değişen uluslararası bilim heyetlerinin katılımıyla Moğolistan'da arkeolojik çalışmalar yürütülüyor. Ancak kazı sorumlusu Prof. Dr. Şaban Doğan, Türkiye merkezli çalışmaların oldukça sınırlı kaldığını ifade ederek, TİKA'nın destekleriyle yapılan Bilge Kağan ve Tonyukuk anıt komplekslerindeki çalışmalar dışında, Türkiye'nin bu alanda daha etkin olması gerektiğini vurguladı.
Almanya, Rusya, Çin ve Japonya gibi ülkelerin yaklaşık 200 yıldır bölgede sürdürdüğü arkeolojik faaliyetler karşısında Türkiye'nin geri kaldığını söyleyen Doğan, Türkiye'nin tek Türk-İslam Arkeolojisi bölümüne sahip üniversitenin rektörünün öncülüğünde 2018 yılından itibaren Moğolistan'da başlatılan çalışmaların önemine işaret etti.
Arkeolog Doğan'ın öncülüğünde gerçekleştirilen kazılar, Türk tarihinin gizemli sayfalarından birini daha aydınlığa kavuşturdu. Togu Balık, Bilge Kağan ve Kül Tigin yazıtlarında yer alan ancak konumu yüzyıllardır belirsiz olan bir şehir. Şimdi ise bu esrarengiz şehrin sırları gün yüzüne çıkmaya başladı.
Togu Balık'ın yerini belirleme çabaları, yıllar süren yüzey araştırmaları ve literatür taramaları sonucunda meyvelerini verdi. Doğan ve ekibi, şehrin Uygurların yerleşik hayata geçişinde önemli bir rol oynadığını ve şehrin bilinen Uygur şehirlerinden çok daha eski olduğunu belirtiyor. Kazı alanında yapılan detaylı çalışmalar, şehrin varlığını doğrulayan Uygur seramiklerine ulaşılmasını sağladı.
Bu keşfin, Türklerin yerleşik hayata geçiş sürecine dair bilgilerimizi derinleştireceği düşünülüyor. Doğan, kazı çalışmaları sırasında bulunan seramiklerin, binanın Uygur dönemine ait olduğunu kesinleştiğini ifade ediyor. Ekibindeki Türk ve Moğol arkeologlar da bu bulgular konusunda hemfikir.
Uzun süren araştırmalar ve zorlu saha çalışmaları, uluslararası bir ekip tarafından yürütüldü. Kazılar, şehrin sadece tarihi bir öneme sahip olmadığını, aynı zamanda geniş bir coğrafyada kültürel etkileşimleri de gözler önüne seriyor. Ekip, Togu Balık'ın Dokuz Oğuzlar'ın şehri olduğunu ve bu keşfin, Türk tarihine yeni bir bakış açısı getireceğini vurguluyor.
