Osmanlı'dan günümüze: Şehir İsimlerinin dönüşüm hikayesi
Osmanlı Devleti, yüzyıllar boyunca hüküm sürdüğü topraklarda zengin bir kültürel miras bıraktı. Özellikle şehirlerin isimleri, Osmanlı döneminin etkisini açık bir şekilde gösteriyor. Peki, Osmanlı Devleti zamanında 81 ilin ismi neydi?
Osmanlı İmparatorluğu'nun uzun ve ihtişamlı tarihi boyunca, bugünkü Türkiye toprakları üzerindeki illerin isimleri birçok değişim geçirdi. Kimi iller asırlardır aynı isimle anılırken, kimileri ise bambaşka isimlerle biliniyordu. 1900'lü yılların başında Osmanlı'nın Türkiye sınırları içindeki 15 vilayeti, zamanla 81 ile dönüşerek günümüzdeki Türkiye siyasi haritasını oluşturdu. Peki, Osmanlı Devleti zamanında 81 ilin ismi neydi? İşte, bazıları duyanları şaşırtan o isimler ve geçirdikleri ilginç dönüşümler...
Anadolu'nun Siyasi Coğrafyasında Dönüşüm: 15 Vilayetten 81 İle
Türklerin Anadolu'ya yerleşmesiyle başlayan süreç, Cumhuriyet'in ilanına kadar Anadolu coğrafyasının siyasi sınırlarında birçok değişikliğe sahne oldu. Osmanlı İmparatorluğu döneminde, farklı etnik grupların yaşadığı topraklarda illerin isimleri de bu çeşitliliği yansıtıyordu. Rumca, Ermenice, Arapça, Farsça ve Türkçe gibi dillerden gelen isimler, zamanla değişime uğrayarak bugünkü hallerini aldı.
İstanbul'dan Van'a: İsimlerindeki Dönüşüm
Örneğin, imparatorluğun başkenti ve en önemli şehri olan İstanbul, tarih boyunca Konstantinopolis, Konstantiniyye, Dersaadet, İslambol ve Payitaht gibi farklı isimlerle anıldı. Bugünkü adını ise Cumhuriyet döneminde resmen aldı. Benzer şekilde, Ankara (Ancyra, Angora), İzmir (Smyrna), Adana (Erdene, Edene, Ezene, Azana), Erzurum (Erzenü'r-Rum), Diyarbakır (Diyar-ı Bekir), Bursa (Hüdavendigar), Antalya (Attaleia, Adalya), Trabzon (Trapezus), Edirne (Edrinus, Edrune, Edrina, Endriye, Edrene) gibi birçok ilin ismi de zaman içinde farklılık gösterdi.
Asırlardır Değişmeyen İsimler
Bazı iller ise Osmanlı döneminden günümüze kadar isimlerini korudu. Amasya, Aksaray, Ankara, Ardahan, Aydın, Bilecik, Bitlis, Çorum, Iğdır, Kars, Kastamonu, Kırşehir, Konya, Mardin, Muş, Niğde, Rize, Sinop, Sivas, Tokat, Trabzon, Uşak, Van, Yozgat ve Zonguldak gibi iller, asırlar öncesindeki isimleriyle anılmaya devam ediyor.
Osmanlı'dan Miras Kalan Zenginlik
İllerin isimlerindeki bu değişimler, Anadolu coğrafyasının geçirdiği tarihi ve kültürel dönüşümü gözler önüne seriyor. Osmanlı İmparatorluğu'nun çokkültürlü yapısı, farklı dillerin ve kültürlerin etkileşimiyle şekillenen bir isim mirasını da beraberinde getirdi. Bu miras, bugün hala 81 ilimizin isimlerinde yaşamaya devam ediyor.
Farklı İsimlerde Olan Şehir İsimleri:
- Adana: Erdene, Edene, Ezene, Azana
- Adıyaman: Hüsnü Mansur
- Afyonkarahisar: Karahisar, Karahisar-ı Sahib
- Ağrı: Şorbulak, Karakilise, Karaköse
- Aksaray: Aksaray (İsmi değişmedi)
- Amasya: Amasia
- Ankara: Ancyra, Angora, Ankara (İsmi büyük ölçüde aynı kaldı)
- Antalya: Antaliye, Adalya
- Ardahan: Ardahan (İsmi değişmedi)
- Artvin: Livane
- Aydın: Aydın (İsmi değişmedi)
- Balıkesir: Karesi
- Bartın: Oniki Divan
- Batman: Iluh
- Bayburt: Bayburt (İsmi değişmedi)
- Bilecik: Bilecik (İsmi değişmedi)
- Bingöl: Çapakçur
- Bitlis: Bitlis (İsmi değişmedi)
- Bolu: Bol Uluğ
- Burdur: Terkemiş
- Bursa: Hüdavendigar
- Çanakkale: Kale-i Sultaniye
- Çankırı: Kengiri
- Çorum: Çorumlu
- Denizli: Tonguzlu
- Diyarbakır: Diyar-ı Bekir
- Düzce: Konsapa, Konurabad
- Edirne: Edrinus, Edrune, Edrina, Endriye, Edrene
- Elazığ: Mamurat al-Aziz, Elaziz
- Erzincan: Erzingan, Ezirgan
- Erzurum: Erzenü'r-Rum
- Eskişehir: Sultanönü
- Gaziantep: Ayıntab
- Giresun: Kerasun
- Gümüşhane: Canca
- Hakkari: Çölemerik
- Hatay: Hattena
- Iğdır: Iğdır (İsmi değişmedi)
- Isparta: Hamidabad
- İstanbul: Konstantinopolis, Konstantiniyye, Dersaadet, İslambol, Payitaht
- İzmir: Smyrna
- Kahramanmaraş: Maraş
- Karabük: Safranbolu
- Karaman: Larende
- Kars: Kars (İsmi değişmedi)
- Kastamonu: Kastamonu (İsmi değişmedi)
- Kayseri: Kayseriyye
- Kırklareli: Kırkkilise
- Kırşehir: Kırşehir (İsmi değişmedi)
- Kilis: Ekrad-ı Kilis
- Kırıkkale: Kırkkilise
- Kocaeli: Kocail
- Konya: Konya (İsmi değişmedi)
- Kütahya: Germiyan İli
- Malatya: Melitene, Malatiyye, Vilayet-i Malatya
- Manisa: Saruhan, Mağnisa
- Mardin: Mardin (İsmi değişmedi)
- Mersin: İçel
- Muğla: Menteşe
- Muş: Muş (İsmi değişmedi)
- Nevşehir: Muşkara
- Niğde: Niğde (İsmi değişmedi)
- Ordu: Bucak
- Osmaniye: Cebelibereket
- Rize: Rize (İsmi değişmedi)
- Sakarya: Adapazarı
- Samsun: Amisos
- Siirt: Sgerd
- Sinop: Cezireü'l-Uşşak, Sinap, Sinop (İsmi büyük ölçüde aynı kaldı)
- Sivas: Danişment İli, Eyalet-i Rum, Eyalet-i Sivas
- Şanlıurfa: Ruha, Orhay, Urfa
- Şırnak: Şırnah
- Tekirdağ: Tekfurdağı
- Tokat: Dokat, Darün-Nusret, Darün-Nasr
- Trabzon: Trabzon (İsmi değişmedi)
- Tunceli: Dersim Livası, Dersim
- Uşak: Uşşak
- Van: Tuşba
- Yalova: Yalakabad
- Yozgat: Bozok
- Zonguldak: Zonguldak (İsmi değişmedi)
Bu listede, Osmanlı dönemindeki isimleri ile günümüzdeki isimleri farklı olan iller yer almaktadır. Bazı illerin isimleri küçük değişikliklere uğramışken, bazılarının ise tamamen farklı isimlerle anıldığı görülmektedir.
