Naki Bakır'ın gözüyle finans dünyası: Merkez Bankası verileri ve faiz politikalar
Naki Bakır köşe yazısında bir yazı kaleme aldı.Bakır'ın yazısına göre, KKM tasfiyesi sürecinde bankalar arasında çılgın bir mevduat faizi yarışı başladı. Bankalar müşteri bazında yüzde 70'e kadar faiz veriyor.
Dünya gazetesi köşe yazarı Naki Bakır'ın son yazısına göre, Kur Korumalı Mevduatın (KKM) tasfiyesi sürecinde bankalar arasında çılgın bir mevduat faizi yarışı başladı.
Köşe yazısında, Ekonomi yönetiminin KKM tasfiyesi direktifleri sonrasında, bankaların klasik TL mevduat toplama yarışının kızıştığına vurgu yapılıyor.
Naki Bakır'ın köşe yazısının tamamı şöyle:
KKM’nin tasfiyesi sürecinde mevduat toplamada çılgın bir yarışa giren bankaların ilan ettiği oranlara göre mevduat faizi ortalamada yüzde 50’yi aştı. "Müşteri bazında" yüzde 70 veren bankalar var.
Ekonomi yönetiminin Kur Korumalı Mevduatın (KKM) tasfiyesi yönündeki direktifleri sonrası bankaların klasik TL mevduat üzerinden kaynak toplama yarışı kızışırken, giderek artan rekabette müşteri bazında verilen yıllık basit faiz oranı rekor düzeylere ulaştı.
Bankaların ilan ettiği tabela faizlerine göre yıllık faiz oranı sektör ortalamasında özellikle bir aydan uzun ve altı aya kadar olan vadelerde yüzde 50’yi geçerken, Merkez Bankası verileri, müşteri bazında aynı vadelere fiilen yüzde 70’e kadar faiz veren bankalar olduğunu ortaya koydu.Merkez Bankası’nın haftalık bazda “sektör ortalaması” akım veri olarak açıkladığı oranlara göre bankalar klasik TL mevduata uyguladıkları faizleri son aylarda ayda dramatik biçimde yükseltti. Ağustosta yüzde 25,06 olan bir aya kadar vadeli TL mevduatın sektör ortalamasında yıllık basit faizi, 29 Aralık itibarıyla yüzde 43,68’e yükselirken, aynı dönemde üç aya kadar vadelinin faizi yüzde 30,76’dan yüzde 52,5’e, altı aya kadar vadelinin yüzde 23,82’den yüzde 51,67’ye, bir yıla kadar vadelinin yüzde 20,13’ten yüzde 42,29’a, bir yıl ve daha uzun vade ile açılan TL mevduatların yıllık basit faizi de yüzde 19,80’den yüzde 37,76’ya yükseldi.
“Artı puan tezgâh altı” ile yüzde 70
Ancak bu oranlar sektördeki mevduat bankalarının ilgili vadelere uyguladığı tabela faizlerinin ortalamasını veriyor. Merkez Bankası’nın en son Kasım 2023 itibarıyla derleyip açıkladığı “Bankalarca Mevduatlara Fiilen Uygulanan Azami Faiz Oranları” verisi ise çarpıcı bir tablo ortaya koyuyor.
Buna göre kasım ayı içinde TL mevduata müşteri bazında bir aya kadar vadede yüzde 55, bir aydan uzun 3 aydan kısa vadede yüzde 70, üç aydan uzun 6 aydan kısa vadede yüzde 67, altı aydan uzun ve bir yıla kadar vadelerde yüzde 61, bir yıl ve daha uzun vadelerde yüzde 57 faiz veren bankalar oldu. Merkez Bankası söz konusu faiz oranlarını hangi bankaların uyguladığını ise ilgili mevzuat gereği açıklamıyor. Bankaların kamuya açık mecralarda ilan ettiği tabela faizlerinin çok üzerindeki bu oranlar, “artı puan tezgâh altı” olarak adlandırılıyor.
“Fiili azami faiz” neyi ifade ediyor?
Merkez Bankası, mevduatlara fiilen uygulanan azami faiz oranları yardımıyla mevduat bankalarının mevduat faizlerini vade ve para birimi bazında izleyerek ekonomik karar alıcılar ve diğer veri kullanıcıları için uluslararası standartlarda karşılaştırılabilir, güvenilir, kaliteli istatistiklerin üretilmesini amaçlıyor. Merkez Bankası’nın “Fiilen Uygulanan Azami Faiz Oranı” verisi, mevduat bankalarının mevduat türleri ve vadeler itibarıyla uyguladığı genel faiz oranını değil, ilgili ay içinde müşteri bazında uygulamış olduğu en yüksek faiz oranlarını gösteriyor.
Fiilen uygulanan azami faiz oranları, Merkez Bankası tarafından Türk Lirası, ABD Doları ve Euro cinsinden yayımlanıyor. Söz konusu verilerde; bankamüşteri ilişkisi içinde, banka tarafından her bir mevduatın türü ve vade dilimine göre fiilen uygulanan en yüksek basit yıllık faiz oranı esas alınıyor.
İzlenen faiz oranları, Türk parası ve yabancı para mevduat, “Tasarruf Mevduatı”, “Resmi Kuruluşlar Mevduatı”, “Ticari Kuruluşlar Mevduatı”, “Bankalar Mevduatı”, “Diğer Kuruluşlar Mevduatı” hesaplarına ait bulunuyor.
"IMF ve ECB düzenlemeleriyle uyumlu"
Mevduatlara fiilen uygulanan aylık azami faiz oranlarının derlenmesinde kullanılan istatistik kavram ve tanımlar, Uluslararası Para Fonu’nun (IMF) “Parasal ve Finansal İstatistikler El Kitabı-2000 (MFSM 2000)”de yer alan kurallara dayanıyor.
Bu el kitabında IMF söz konusu faizlerin piyasa faizlerini yansıtan efektif faiz oranı olmasını tavsiye ederken, ülkeleri raporlama, örnek şablonlar, faizlerin bileşiklendirilmesi, ağırlıklandırılması ve diğer hesaplamalar konusunda serbest bırakıyor. Fiilen uygulanan azami faiz oranı raporlamaları Avrupa Merkez Bankası’nın (ECB) regülasyonları ve AB üyesi ülkelerde uygulanan Avrupa Hesaplar Sistemi (European System of Accounts, ESA2010) faiz oranları raporlama kapsamına yakınsıyor.
Yıllık bileşik getiri %85
Yüzde 70 yıllık basit faiz ile açılan üç ay vadeli mevduatın, vade sonundaki brüt getirisi yüzde 17,5 düzeyinde bulunuyor. Yüzde 5 olan stopaj düştükten sonra üç ay vadedeki net getirisi ise yüzde 16,625 ediyor. Buna göre 1 milyon TL ile açılan bir hesabın vade sonunda net getirisi 166 bin 250 lira. Üç aylık dönemlerde getirisi, hiç dokunulmadan ana paraya eklenerek aynı faiz oranıyla üç kez daha çevrildiği varsayıldığında söz konusu mevduat hesabının yıllık bileşik getirisi yüzde 85’e ulaşıyor.
1 milyon TL ile açılıp, vade bitimlerinde net faiz getirisi üstüne eklenerek bu oranla çevrilen bir birikim, bir yılın sonunda 1 milyon 850 bin liraya yükseliyor. Bunu aya böldüğümüzde ortalama 70 bin 832 liraya denk geliyor. 2024 yılı TÜFE bazında enflasyon hedefinin yüzde 33 olduğu dikkate alındığında, söz konusu faiz oranıyla çevrilen mevduatın olası yıllık bileşik faizi “reel” bazda oldukça yüksek bir getiriyi ifade ediyor.
