Erkan: Nahcivan hattı Türk Dünyası’na yeni pencereler açacak / Al Ain Türkçe Özel
Uluslararası İlişkiler Uzmanı Anıl Çağlar Erkan, Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın Nahcivan ziyareti ve temeli atılan Nahcivan-Iğdır doğalgaz hattını Al Ain Türkçe’ye değerlendirdi.
Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan, bugün Azerbaycan Cumhurbaşkanı İlham Aliyev ile Nahçıvan'da görüştü. İki lider, Türkiye-Azerbaycan ilişkileri ve Karabağ'daki son gelişmeleri ele aldı. Ayrıca Iğdır-Nahçıvan Doğal Gaz Boru Hattı'nın da temeli atıldı. Ziyaret ve temeli atılan hattın önemini Uluslararası İlişkiler Uzmanı Anıl Çağlar Erkan’la konuştuk.
Azerbaycan'ın Karabağ operasyonu sonrasında Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan'ın Azerbaycan'a gerçekleştireceği ziyaret, Türkiye'nin Azerbaycan ve Ermenistan arasındaki gerginliğe dair pozisyonu açısından stratejik olarak nasıl değerlendirilmelidir?
İlk olarak şunun altını çizmek gerekiyor. Belki sorunun cevabını daha ilk başta vermek gibi olacak ama açık olan şudur ki: Türkiye Cumhuriyeti Cumhurbaşkanı Sayın Recep Tayyip Erdoğan’ın Nahçıvan ziyareti Kafkaslardaki dengeleri değiştirebilir.
Azerbaycan’ın Karabağ’da ayrılıkçı Ermeni birliklere karşı başlattığı operasyonun ardından Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan, Nahçıvan’a kritik bir ziyaret gerçekleştirdi.
Azerbaycan Cumhurbaşkanı İlham Aliyev’in davetlisi olarak çalışma ziyareti kapsamında Nahçıvan’a giden Cumhurbaşkanı Erdoğan, Nahçıvan Özerk Cumhuriyeti Yüksek Meclisi’nde, Aliyev ile baş başa görüştü.
Daha ayrıntılı olarak belirtmek gerekirse Cumhurbaşkanı Sayın Recep Tayyip Erdoğan’ın Azerbaycan’ın Türkiye’yle sınırını oluşturan Nahçıvan Özerk Bölgesine yapacağı günübirlik ziyaret Kafkaslardaki siyasi ve askeri dengelerin değişmesi bakımından önem taşıyor. Başkan Erdoğan’ın Azerbaycan Cumhurbaşkanı İlham Aliyev’in daveti üzerine kararlaştırılan ziyaret Azerbaycan’ın Dağlık Karabağ’da yeni bir silahlı ayaklanma başlatan Ermeni grupların teslim olmasıyla sonuçlanan 19-20 Eylül 2023 askeri harekatının hemen ardından gerçekleşiyor olması son derece derin anlamlar taşımaktadır.
Aynı zamanda Erdoğan-Aliyev görüşmesinin Nahçıvan’da yapılacağı gün Ermenistan’ın Başkenti Erivan’dan darbe girişimi iddialarıyla tutuklama haberlerinin gelmesi de ziyaretin önemini artırmaktadır.
Erivan’da Paşinyan karşıtı protestoların nedenleri bu noktada son derece önemli hale gelmektedir. Zira Erivan’da Paşinyan aleyhinde devam eden protestoların bir nedeni de şüphesiz Ermenistan’ın geleneksel muhafızı Rusya’ya sırt çevirip Washington ve Paris’le işbirliğini tercih etmesidir. Ayrıca Ermenistan sınırlarını halen Rus birliklerinin korumasına rağmen Paşinyan’ın Ukrayna tarafıyla süren silahlı çatışmalardan dolayı Rusya Federasyonu Cumhurbaşkanı Vladimir Putin için ivedilikle tutuklama kararı çıkaran Uluslararası Ceza Mahkemesine üyelik başvurusu yapması ve Pentagon’la birlikte askeri tatbikat düzenlemesi Kremlin’in tepkisini çekmiştir.
Bunların yanı sıra Kardeş Azerbaycan Türklerinin ülkedeki ikinci büyük etnik grup olduğu İran’ın konuya müdahil olmaması da Kafkaslarda yeni dengelere işaret etmektedir. Bu doğrultuda Başkan sayın Erdoğan’ın yapmış olduğu mevzu bahis ziyaretin temel motivasyonunu Kafkaslarda yeni dengelerin ortaya çıkmaya başlamasına yönelik öngörüler olduğunu söyleyebiliriz. Dolayısıyla Türkiye bu hamlesi proaktif nitelikli yeni dönem dış politika anlayışı çerçevesinde ele alındığında son derece rasyonel bir gelişmedir.
Sonuç olarak ziyaret, geçen hafta Azerbaycan'ın Dağlık Karabağ'daki Ermeni ayrılıkçılara karşı başlattığı ve ateşkesle sonuçlanan operasyon sonrası da Azerbaycan'a destek niteliğinde. İki liderin ayrıca Nahçıvan ile Azerbaycan'ı birbirine bağlamayı hedefleyen Zengezur Koridoru hakkında da mesajlar vermesi bekleniyor.
Iğdır-Nahçıvan Doğal Gaz Boru Hattı'nın inşası ve işletmeye alınması, Türkiye ve Azerbaycan arasındaki ekonomik ve stratejik ilişkileri nasıl etkileyecektir ve bu projenin öngörülen katkıları nelerdir?
Görüşmenin ardından Erdoğan ve Aliyev huzurunda iki ülke arasındaki anlaşmaların imza törenine geçilmiştir. Cumhurbaşkanı Sayın Erdoğan ile Azerbaycan Cumhurbaşkanı Sayın Aliyev, "Türkiye Cumhuriyeti ve Azerbaycan Cumhuriyeti Arasında Kars-Nahçıvan Demiryolu Projesi'ne İlişkin Niyet Protokolü"nü imzalamışlardır.
Türkiye Cumhuriyeti Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanı Mehmet Özhaseki ile Azerbaycan Şehir Planlama ve Mimari Devlet Komitesi Başkanı Anar Guliyev, “Türkiye Cumhuriyeti Hükümeti ile Azerbaycan Cumhuriyeti Hükümeti Arasında Türkiye Cumhuriyeti’nin Kahramanmaraş İlinde Konut Binaları, İlkokul, Anaokulu, Kültür Merkezi İnşaatına İlişkin İşbirliği Anlaşması”na imza atmışlardır.
Türkiye Cumhuriyeti Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı ile Azerbaycan Enerji Bakanlığı arasında elektrik enerjisiyle ilgili mevcut işbirliğinin devamını içeren metin, Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanı Alparslan Bayraktar ve Azerbaycan Enerji Bakanı Perviz Şahbazov tarafından imzalanmıştır.
Buna karşın asıl önemli gelişmelerin başında Iğdır-Nahçıvan Doğal Gaz Boru Hattı gelmektedir. Zira bu ziyaret sırasında Cumhurbaşkanı sayın Recep Tayyip Erdoğan ile Azerbaycan Cumhurbaşkanı sayın İlham Aliyev, Iğdır-Nahçıvan Doğal Gaz Boru Hattı'nın temelini atmışlardır. Temel atma töreni iki liderin, görüşmenin ardından Iğdır-Nahçıvan Doğal Gaz Boru Hattı'nın temel atma noktasına görüntülü bağlanmasıyla gerçekleştirilmiştir. Böylelikle Cumhurbaşkanı Erdoğan ile Aliyev, butona basarak, doğal gaz boru hattının temelini atmışlardır.
Bu Türk Dünyası için tarihi bir gelişmedir. Zira en başta Mustafa Kemal Atatürk'ün Türk kapısı olarak nitelendirdiği Nahçıvan, tarihi ve coğrafi özellikleriyle tüm Türk dünyası için önem taşıyan vatan toprağı arasındadır. Dolayısıyla Azerbaycan'a bağlı Nahçıvan Özerk Cumhuriyeti, Türkiye için değil tarihi ve coğrafi özellikleriyle tüm Türk dünyası için önem taşıyan vatan toprağı olarak ön plana çıkmaktadır. Nahçıvan Özerk Cumhuriyeti’nin, 17,7 kilometrelik hatla Azerbaycan'ın Türkiye ile tek kara sınırını barındırması ve adeta Türkiye'den Türk dünyasına açılan kapı görevini üstlenmesi bu kapsamda ele almak mümkündür.
Söz konusu coğrafyanın bu denli kritik önem sahip olmasıyla enerjinin hayati bir mesele olduğu göz önüne alındığında Iğdır-Nahçıvan Doğal Gaz Boru Hattı’nın temelinin atılması son derece stratejik bir hadise niteliğindedir. Zira Iğdır-Nahçıvan Doğal Gaz Boru Hattı ile en başta Nahçıvan’ın tüm ihtiyacı karşılanacaktır. Çünkü halihazırda Nahçıvan'ın doğal gaz ihtiyacı şimdilik İran'dan sağlanmaktadır. Dolayısıyla bu denli kritik bir alanda dışa bağımlılık gibi bir durum ortadan kalkacaktır. Bu ise başta Nahçıvan ve Azerbaycan olmak üzere Türk Dünyası için ciddi bir fırsat anlamına gelmektedir.
Buna karşın söz konusu hattın inşası yeni ortaya çıkmış bir mesele olmadığını vurgulamak gerekmektedir. Öyle ki Türkiye ve Azerbaycan, Nahçıvan'ın İran'a doğalgaz hususundaki bağımlılığını sıfıra indirgemek için 15 Aralık 2020'de "Nahçıvan Özerk Cumhuriyeti'nde Doğal gaz Tedarikine İlişkin Mutabakat Zaptı" imzaladığı bilinmektedir. Mutabakat gereği ise Doğu Anadolu Doğal Gaz Ana İletim Hattı üzerinden çıkış alan Iğdır Doğal Gaz Boru Hattı'nın devamı olarak Nahçıvan'a kadar 85 kilometrelik yeni boru hattı yapılması kararlaştırılmıştır. Faaliyete geçtiğinde boru hattının yıllık 500 milyon metre küp taşıma kapasitesine sahip olacağı bilinmektedir. Bu miktar Nahçıvan için son derece yeterlidir.
Bununla birlikte Sayın Erdoğan’ın ifadeleri söz konusu hattın önemine ilişkin son derece önemlidir. Cumhurbaşkanı Erdoğan, Iğdır-Nahçıvan Doğal Gaz Boru Hattı projesinin, Türkiye ve Azerbaycan arasındaki enerji alanındaki ortaklığı derinleştireceğini belirtti. Nahçıvan, tarih boyunca taşıdığı stratejik önemle Azerbaycan ile ilişkilerimizde özel bir yere sahiptir.
Nahçıvan bugün de ekonomi, ulaştırma ve enerji hatları açısından büyük bir potansiyel barındırıyor. Bölgesel ulaştırma hatlarının tesisiyle birlikte bu potansiyeli tam manasıyla hayata geçirme imkanına kavuşacağız. Hazar Geçişli Doğu-Batı Orta Koridor’un önemi, koronavirüs salgını ve bölgemizde yaşanan savaşlar neticesinde çok daha iyi anlaşılmıştır. Bu vesileyle biraz önce temelini attığımız Iğdır-Nahçıvan Doğal Gaz Boru Hattı projesi, Azerbaycan ile enerji alanındaki ortaklığımızı daha da derinleştireceği gibi Avrupa’nın enerji arz güvenliğine de katkı sağlayacaktır. Tüm bunlar ışığında Azerbaycan’da yaşanan son gelişmelerle Türk Dünyası için yeni fırsat pencerelerinin açılmaya başladığını söyleyebiliriz.
