Libya'da neler oluyor! siyasi çatışma ülkeyi nereye sürükleyecek?
Libya'da son dönemde yaşanan gelişmeler, askeri gerilim ve siyasi bölünmelerin ön plana çıktığı bir süreci işaret ediyor.
Uzmanlar, bu gelişmelerin Libya'da uzun süredir beklenen istikrarın sağlanmasında zorlu bir süreç olacağı görüşünde.
Libya, askeri yığınaklardan siyasi çekişmelere ve bölünme işaretlerine kadar uzanan bir dizi olayla sarsılıyor.
Bu gelişmeler, Libya'da yeni bir çözüm umudunu mu doğuruyor yoksa on yılı aşkın süredir durulmayan ülkede durumların daha da karmaşık hale gelmesine mi neden olacak?
Son haftalarda Libya'da neler yaşandı?
Geçtiğimiz Salı günü yapılan resmi oturumda, Libya parlamentosu, yürütme organının (Ulusal Birlik Hükümeti ve Başkanlık Konseyi) görev süresinin sona erdiğini oybirliğiyle kabul etti ve Usame Hamad hükümetinin, yeni bir hükümet seçilene kadar meşru hükümet olarak kalacağını ilan etti.
Parlamento, Hamad hükümetine Mayıs ayında güvenoyu vermişti. Ancak Hamad hükümeti, Ulusal Birlik Hükümeti'nin (UBH) başkanı Abdülhamid Dibeybe'nin iktidarı yalnızca seçilmiş bir parlamento tarafından oluşturulacak bir hükümete devredeceğini belirterek, yetkilerini devretmeyi reddetmesi nedeniyle tüm Libya'da görev yapamamıştı.
Parlamento ayrıca, Anayasa Beyannamesi ve Meclis kararı uyarınca Libya ordusunun başkomutanının Temsilciler Meclisi başkanı olduğunu, dolayısıyla bu sıfatın Cenevre Anlaşması ile kurulan Libya Başkanlık Konseyi'nden alındığını belirtti.
Bu karar, 2011'de yayınlanan ve Geçiş Ulusal Konseyi'nin ülkenin en yüksek otoritesi olarak belirlendiği Anayasa Beyannamesi'ne dayanıyor
Bu konsey, yetkilerini 2014 yılında seçilen Libya Parlamentosu'na devreden Genel Ulusal Kongre'nin yerini almıştı.
Bu adım, Dibeybe hükümetini ve Başkanlık Konseyi'ni öfkelendirdi. Dibeybe hükümeti, parlamentonun kararını "mümkün olduğunca uzun süre ayrıcalık ve maaşlardan yararlanmak için mücadele eden bir siyasi tarafın kararı" olarak nitelendirdi.
Parlamento, Anayasa Beyannamesi'ne dayanırken, Dibeybe hükümeti Libya siyasi anlaşmasının hükümlerine dayanarak, seçimlerin yapılması gerektiğini ve bunun geçiş sürecini sona erdirmesi gerektiğini savundu. Ancak, bu anlaşmanın geçerlilik süresi 18 ay olarak belirlenmişti ve bu süre Mayıs 2023'te sona erdi.
Temsilciler Meclisi Sözcüsü Abdullah Bliheg, Cenevre Anlaşması'nın 18 aylık bir süreyle siyasi organlar (Başkanlık Konseyi ve Ulusal Birlik Hükümeti) oluşturduğunu, ancak bu sürenin dolduğunu belirtti.
Parlamento, Dibeybe hükümetine güvenoyu verdiğinde, görev süresinin 24 Aralık'ta sona ereceğini ve ardından seçimlerin yapılacağını belirtmişti, ancak bu gerçekleşmedi.
Bu kararın yasallığına ilişkin olarak, Temsilciler Meclisi üyesi Muhammed Amr El-Abani, Meclisin sadece anayasal yetkilerini teyit ettiğini ve şunları belirtti:
1. Başbakanı atama yetkisi Meclis'e aittir.
2. Ulusal Birlik Hükümeti'nin görev süresi güvenoyunun çekilmesiyle sona ermiştir.
3. Usame Hamad'ın başkanlığındaki hükümet, Meclis'ten güvenoyu aldığı andan itibaren meşrudur.
4. Libya Silahlı Kuvvetleri'nin başkomutanı Temsilciler Meclisi'dir.
Ancak, siyasi yazar ve araştırmacı Muhammed Mahfuz, Meclis'in Cenevre Anlaşması'nı Anayasa Beyannamesi'ne dahil etmemesinin, Meclis'in taahhütlerinden geri adım attığı anlamına geldiğini belirtti.
Mahfuz, Meclis'in Cenevre Anlaşması'na dayanarak seçim tarihini 24 Aralık olarak belirlediğine dikkat çekti. Anlaşma'nın Anayasa Beyannamesi'ne dahil edilmemesinin hukuki dayanağını sorguladı.
Mahfuz, Dibeybe hükümetinin görev süresinin sona erdiğini kabul etmekle birlikte, aynı durumun Usame Hamad hükümeti için de geçerli olduğunu, çünkü bu hükümetin de Anayasa Beyannamesi'nin 12. maddesi uyarınca görev süresinin sona erdiğini belirtti.
Kurumsal Bölünme
Bu parlamento kararı, bazıları tarafından desteklenirken, diğerleri tarafından reddedildi ve gözlemciler, bu durumun Libya'da yeniden bir çıkmazı işaret edebileceğini düşünüyor. Özellikle, bu adımın Yüksek Devlet Konseyi'nde yapılan seçimlerin ardından yaşanan bölünme ile eşzamanlı olarak gerçekleşmesi dikkat çekici.
Yüksek Devlet Konseyi Başkanı Halid El-Mişri, seçim sonuçlarına itiraz eden rakibi Abdulhakim Belhaj'ı mahkemeye başvurmaya davet ederek, başkanlık görevine devam edeceğini duyurdu. Ancak bu durum, kurum içindeki bölünmeyi daha da derinleştirdi.
Her iki taraf da Parlamento'nun Dibeybe hükümetine güvenoyunu geri çekmesine yönelik adımı reddeden ayrı açıklamalar yaptı.
Askeri Yığınaklar
Bu bölünme, Libya'nın güneybatı bölgesinde, Libya ordusu ile Dibeybe hükümetine bağlı güçler arasında yaşanan askeri yığınaklarla daha da derinleşti ve bu durum, 2019 senaryosunun tekrarlanması endişelerine yol açtı.
Ancak Libya ordusu, hareketlerinin iç hedeflere yönelik olmadığını, güneybatı bölgesindeki askeri varlığını güçlendirmek amacıyla harekete geçtiklerini ve komşu ülkelerde yaşanan gerginlikler nedeniyle sınır ötesi yasa dışı faaliyetleri önlemek amacıyla bu adımı attıklarını belirtti.
Ulusal Birlik Hükümeti'ne (görev süresi dolmuş) bağlı güçler ise olası bir saldırıya karşı hazırlık seviyesini artırdı.
Libya'nın başkenti Trablus'ta geçtiğimiz Cuma günü patlak veren ve Cumartesi günü kısa süreliğine devam eden çatışmalar, en az dokuz kişinin hayatını kaybetmesine ve onlarca kişinin yaralanmasına neden oldu. Ancak bu çatışmalar, hükümetin müdahalesiyle yapılan bir anlaşma sonucunda sona erdirildi.
Ekonomik Boyut
ABD'nin Libya Büyükelçiliği'nin uyarıda bulunduğu bu sıcak gelişmeler, Libya Merkez Bankası'na yönelik bir güç mücadelesine de dönüştü. ABD, Libya Merkez Bankası Başkanı Sıddık el-Kebir'in zorla görevden alınmaya çalışıldığı yönündeki tehditlere karşı uyarıda bulundu.
ABD'nin Libya Büyükelçisi Richard Norland, ABD'nin, Merkez Bankası'nın istikrarını ve bankanın görevini tam olarak yerine getirmesini desteklediğini belirtti.
Bu gelişmelerin ortasında, Libya'daki durumun yeniden bir çıkmaza sürüklenebileceği uyarısında bulunan gözlemciler, Libya'da bazı siyasi organlar arasındaki uyumun yeniden çatışmalara dönüşebileceğini belirtiyor. Ancak, bu krizler aynı zamanda Libya'da çözüm için fırsatlar da yaratabilir.
