Kurban Bayramı'nda kültürel çeşitlilik: Güreşten, Helesa'ya!..
Türkiye'nin dört bir yanında Kurban Bayramı, yerel gelenek ve ritüellerle özgün bir tat kazanıyor. Balıkesir, Edremit ve Sinop, bu bayramı kendi kültürel renkleriyle coşkuyla kutluyor.
Yarın Kurban Bayramı’nın başlamasıyla birlikte, Türkiye'nin dört bir yanındaki birçok farklı bölge, tarih boyunca süregelen ve kendine özgü ritüeller ve geleneklerle bu önemli günü kutlayacak.
Ordu'daki Aydıntepe köyünde, bayramın ilk gününde Kur'an-ı Kerim okuma ve topluca tekbir getirme, ardından kurban kesme ve köy mezarlığını ziyaret etme gelenekleri yaşatılmaya devam ediyor. Bu ritüel ile caminin önünde toplanan köylüler, toplumun her kesimini kapsayan bir dayanışma sergileyerek bayramı kutluyor.
Bir başka gelenek ise Kastamonu'da yaşanıyor. Kurban Bayramı sırasında, Araç ilçesinin Ulucak Köyü, komşu köylerden gelen misafirleri ağırlıyor. Bayram namazı sonrasında köy halkı ve misafirleri köy odasında bir araya gelerek kahvaltı yapıyor ve bayramlaşıyorlar.
Mersin'de ise, Erdemli halkı Kurban Bayramı'nı kendine özgü bir şekilde kutluyor. Her evde, gelen misafirlere ikram etmek üzere pişmaniye yapılıyor. Pişmaniye, aile bireylerinin bir araya gelerek hazırladığı ve birlik ve dayanışmayı simgeleyen bir tatlıdır.
Erzurum'daki Öğünlük geleneği, tüm köy halkının bir araya gelerek, herkesin kurban etinden bir parça getirdiği bir toplantıyı içerir. Bu gelenek, herkesin et yemesini sağlarken, aynı zamanda köy halkının birbiriyle kaynaşmasını da teşvik eder.
Bunun yanı sıra, Muğla'nın Yeşilyurt köyünde, her bayram arifesinde "yağ kokutma" ve "buhur yakma" gelenekleri yaşatılıyor. Bu geleneklerle köy halkı, bir araya gelerek, süt ve mısır gibi temel malzemelerle çeşitli yiyecekler hazırlıyor ve bayramın gelişini müjdeliyor.
Kırıkkale'de ise, "çörek üleşme" geleneksel bayram etkinliği çocukları bir araya getirir. Bayramın arifesinde, çocuklar geniş bir alanda toplanır ve köydeki kadınlar tarafından hazırlanan çeşitli yiyecekleri paylaşırlar. Bu etkinlik, çocukların bir araya gelerek oyun oynadığı ve bayram coşkusunu birlikte paylaştığı bir zamanı temsil eder.
Toprak Çırpma / Bitlis
Bitlis’in Mutki ilçesine bağlı Kavakbaşı köyünde Kurban Bayramı’nda “toprak çırpma” adı verilen bir etkinlik düzenlenir. Köylüler, bayramın ikinci günü topluca toprak çırpma etkinliği yaparlar. Bu etkinlikte, tarlalarda çıkan zararlıları kovmak için toprak çırpılır. Toprak çırpma etkinliğinin ardından, köyün kadınları bir araya gelerek hamur yoğurup tandırda ekmek pişirirler. Erkekler de bu esnada hayvanları keserler. Sonrasında köylüler bir araya gelip bu ekmeği ve kesilen hayvanın etini yiyerek bayramı kutlarlar.
Çuval Oyunları / Kars
Kars’ın Sarıkamış ilçesinde bayramlarda geleneksel olarak çuval oyunları düzenlenir. Bayramın ikinci günü, köydeki gençler bir araya gelir ve çuval oyunlarına başlarlar. Çuvalların içine girerek yarışan gençler, halkın tezahüratları ve alkışları arasında heyecan dolu dakikalar yaşarlar. Yarışmayı kazanan gençler, köyün yaşlılarından bayram hediyesi olarak çeşitli ikramlar alırlar.
Halay Çekme / Siirt
Siirt’in Tillo ilçesinde Kurban Bayramı’nda bayram sabahı halay çekme geleneği vardır. Namazın ardından köy meydanında bir araya gelen köylüler, mehteran ekibinin çaldığı marslar eşliğinde halay çekerler. Halay çekme etkinliğinin ardından köylüler kendi evlerine dönerek kurbanlarını keserler. Kesilen etler fakirlere ve komşulara dağıtılır.
Sulu Yemek / Burdur
Burdur’un Yeşilova ilçesinde, Bayramın ilk gününde, genellikle sabah namazının ardından kurbanlar kesilir ve hemen parçalanır. Bu etlerin bir kısmıyla “sulu yemek” denilen ve içerisinde sebzelerin de olduğu bir yemek pişirilir. Bu yemek genellikle öğle yemeği olarak tüketilir.
Bayramın İkinci Günü Güreşi / Balıkesir
Balıkesir’in Edremit ilçesine bağlı Kız Ören köyünde bayramın ikinci günü geleneksel güreşler düzenlenir. Köy halkı ve çevre köylerden gelen misafirler, kendi aralarında düzenlenen bu güreş etkinliklerine büyük ilgi gösterirler. Güreşler, köy meydanında veya önceden belirlenmiş bir alanda düzenlenir. Güreşleri kazananlar, köyün yaşlılarından ve köydeki derneklerden çeşitli ödüller alır. Güreş etkinliklerinin ardından köylüler bir araya gelip birlikte yemek yerler ve bayramın kalanını birlikte geçirirler. Bu etkinlik, hem bir bayram kutlaması hem de köy halkı arasındaki dayanışmayı arttıran bir topluluk etkinliği olarak görülür.
Helasa Geleneği/ Sinop
Ayrıca, Sinop'un geleneksel Helesa etkinliği de Kurban Bayramı'nın önemli bir parçasıdır. Bu eşsiz geleneğin kökeni, fırtınalı bir günde Sinop limanına sığınan bir gemiye dayanır. Efsaneye göre, gemi haftalarca limanda kalmış ve erzakları tükenmiş. Bu durum karşısında çaresiz kalan gemiciler, kapı kapı dolaşıp maniler söylemeye başlamış ve karşılığında para almışlar.
Günümüzde Sinoplular, bu geleneği Ramazan ayında ve bayramlarda sürdürüyor. Gençler fenerle kapı kapı dolaşıp mani söyler ve toplanan para bir hayır kurumuna bağışlanır. Bu şekilde, Sinop halkı hem bir dayanışma örneği gösterir hem de tarihlerini yaşatır. İşte bu yüzden Sinop'ta Kurban Bayramı, Helesa geleneğiyle birlikte kutlanır.
