Naki Bakır yazdı: KKM'nin iki yıllık maliyeti ne oldu?
Dünya gazetesi yazarı Naki Bakır, Kur Korumalı Mevduat uygulamasının kamuya iki yıllık maliyetinin 1,1 trilyon liraya ulaştığını kaydetti. Bakır7 “Dövize dayalı araç niteliğindeki KKM’nin toplam payı yüzde 60’a yakın” dedi.
Dünya gazetesi yazarı Naki Bakır, “KKM’ye 1,1 trilyon gitti mevduat liralaşmadı” başlıklı bir yazı kaleme aldı. Bakır yazısında 2022 başında liralaşma hedefiyle başlatılan Kur Korumalı Mevduat’a (KKM) uygulamasına ilişkin detayları paylaştı.
KKM’nin ödenen kur farkları ve vazgeçilen stopaj gelirleri dolayısıyla uygulamanın kamuya iki yıllık maliyeti 1,1 trilyon liraya ulaştığını kaydeden Bakır, “Buna karşılık KKM ile öngörülen, liralaşma mevduatta sınırlı kaldı. Buna karşılık toplam mevduat hacminde yabancı para ve dövize dayalı araç niteliğindeki KKM’nin toplam payı yüzde 60’a yakın bir düzeyde bulunuyor” dedi.
KKM’yi teşvik amacıyla gelir vergisi stopajının sıfırlandığını kaydeden Bakır, “Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurumu (BDDK) verilerinden yapılan bir hesaplama, KKM hesaplarının aylık ortalama hacminin 2022 yılında 1 trilyon 38 milyar, 2023 yılında 2 trilyon 516 milyar ve iki yılın ortalamasında 1 trilyon 778 milyar lira olduğunu gösteriyor” bilgisini verdi.
Bakır yazısında şunları kaydetti:
“Üçer aylık vadelerle çevrildiği varsayıldığında bu hesapların dönem başlarındaki cari faiz oranlarına göre 2022 yılında yüzde 20,4 olan yıllık bileşik faiz getirisinin 2023’te yüzde 40,7’ye çıktığı görülüyor. Buna göre iki yıllık dönemdeki bileşik faiz getirisi yüzde 69,5’e ulaşıyor. Bu da KKM hesaplarına 2022 yılında 212 milyar, 2023’te 1 trilyon 23 milyar olmak üzere iki yılda toplam 1 trilyon 235,5 milyar lira faiz ödendiğini gösteriyor.
Söz konusu hesapların yüzde 40’lık bölümünün TL’den dönüştüğü varsayıldığında, bu kısımdan iki yılda alınması gerekirken vazgeçilen stopaj tutarı yüzde 5’lik oran üzerinden 24,7 milyar liraya denk geliyor. Buna göre Ocak 2022-Aralık 2023’ü kapsayan iki yılda Hazine ve Merkez Bankasınca yapılan kur farkı ödemeleri ve Maliye’nin stopaj geliri kaybı olarak toplamda kamunun zararı 1 trilyon 83 milyar liraya ulaşıyor.
MEVDUATTA “LİRALAŞMA” YETERSİZ KALDI
Ekonomide dolarizasyonu azaltmak iddiasıyla başlatılan KKM’nin kamuya ilk iki yıldaki maliyeti 1 trilyon lirayı aşarken, liralaşma yönündeki etkisi ise yetersiz kaldı. BDDK verilerine göre, KKM öncesi Aralık 2021 sonu itibarıyla 5 trilyon 303,5 milyar lira olan toplam mevduat hacminin 3 trilyon 423,3 milyar lira ile yüzde 64,5’ini yabancı para ve 1 trilyon 880,2 milyar lira ile yüzde 35,5’ini TL mevduat oluşturuyordu.
Buna göre mevduatta yüksek oranda “dolarizasyon” bulunuyordu. KKM’nin ilk yılı olan 2022’de TL mevduat yüzde 79’luk bir artışla 3 trilyon 365 milyar liraya ve bunun toplamdaki payı yüzde 38’e yükseldi. Klasik döviz mevduatına azalan ilginin KKM’ye kayması ile yabancı para mevduat hacmi ise yüzde 19,3’lük bir artışla 4 trilyon 85,4 milyar lira oldu. Böylece klasik döviz mevduatının toplamdaki payı yüzde 46,1’e düştü.
Ancak önceki yıllarda var olmayan KKM, 2022 sonu itibarıyla 1 trilyon 415,3 milyar liralık bir büyüklüğe ulaştı ve toplamda yüzde 16’lık bir paya sahip oldu. Böylece dövize endeksli bir enstrüman olması nedeniyle mevduat hacminde yerli-yabancı para payı hesaplanırken yabancı para hanesinde değerlendirilmesi gereken KKM ile klasik döviz mevduatının toplam tutarı 8 trilyon 865,7 milyar lira ile toplam mevduat hacminin yüzde 62’si oranında bir hacim oluşturdu. Buna göre ilk yıl mevduatta yüksek dolarizasyon oranı 2,5 puan düşmekle birlikte yüksek düzeyini korudu.
Uygulamanın ikinci yılında ise 29 Aralık 2023 itibarıyla toplam mevduat 14 trilyon 843,1 milyar liraya ulaşırken, bunun 2 trilyon 626,4 milyar lirasını KKM, 6 trilyon 257,1 milyar liralık bölümü standart TL mevduat ve 5 trilyon 959,6 milyar lirasını klasik yabancı para mevduat (DTH) oluşturdu. Böylece, KKM ile standart döviz mevduatının toplam hacmi 8 trilyon 586 milyar lira ve bunun toplam mevduat hacmindeki payı da yüzde 57,8 oldu.
Böylece toplam mevduat hacminde döviz ve dövize endeksli bölümün oranında iki yılda 6,7 puanlık bir düşüş kaydedildi. 2023 yılında klasik TL mevduatın hacmi yüzde 85,9 büyürken, klasik döviz mevduatında TL cinsinden büyüme yüzde 45,9’da kaldı. KKM hacmi ise ağustos sonunda 3,4 trilyon liraya kadar çıktıktan sonra, yeni ekonomi yönetimi tarafından tasfiye amacıyla yürürlüğe konulan caydırıcı tedbirlerin etkisiyle başlayan çözülmeye rağmen yılın tümü itibarıyla net yüzde 85,6 büyüme kaydetti.
2023 sonu ile bu yıl 19 Nisan arasındaki dönemde ise klasik TL mevduat yüzde 8,9 artışla 6 trilyon 816,4 milyar, klasik döviz mevduatı yüzde 12,8 artışla 6 trilyon 722,5 milyar lira olurken, KKM hacmi yüzde 15,2 küçülerek 2 trilyon 226,1 milyar liraya geriledi. Ancak klasik yabancı para mevduatı ve KKM’nin toplam hacmi 8 trilyon 948,6 milyar lira ile bankacılık sektörünün toplum mevduat hacminin yüzde 56,8’ini oluşturdu”
