Kızılay’ın geliri nereden geliyor, her sene ne kadar bağış topluyor?

Kızılay’ın deprem bölgesine gönderilmek üzere AHBAB Derneği’ne ücret karşılığı çadır satması kamuoyunda tartışmalara ve kuruma yönelik eleştirilere yol açtı. Kızılay’ı mercek altına alıp, gelir kaynaklarını inceleyelim.

11 ilimizi etkileyen depremin ilk saatlerinden itibaren acil yardım ve kurtarma faaliyetlerindeki eksiklik tartışılmaya başlandı. İktidar tarafından da kısmen kabul edilen müdahale etmeme/edememe hali hakimdi.

Durum günler boyu süren ve binlerce cana mal olan bir donup kalma hali olarak tanımlanıyor. İlk anda müdahale etmeye çalışanlar depreme maruz kalan insanların kendileri ve çabucak örgütlenerek bölgeye ulaşan yurttaşlar, yani sivil toplumdu. Çok sayıda siyasi parti de çeşitli biçimlerde harekete geçti.

Kızılay, hukuki statüsünü tanımlayan tüzüğünün dördüncü maddesine göre Uluslararası Kızılhaç-Kızılay Konferansı’nda alınan karar ile Türkiye’nin de taraf olduğu bir uluslararası antlaşmadan alan, özerkliğe sahip. Sıradan bir dernek değil uluslararası hareketin bir parçası olarak dahil olduğu hareketin ilkeleri ile kendini bağlayan bir kurum.

Uluslararası hukuki metnin ötesinde Kızılay, bu topraklarda 150 yıllık bir geleneğin ardılıdır. On binlerce bağışçının katkılarıyla yaratılmış varlıkları ile bu topraklardaki insanların zor zamanlarında ihtiyaç duydukları yardımı getirmek üzere çalışır; kurumsal örgütlemesinin tek amacı da bu yardımlarda etkinliği en üst seviyede gerçekleştirmektir. Kâr odaklılık amaçları arasında yer alamaz.

Web sayfasına bakılacak olursa Kızılay’ın 13 şirketi bulunuyor. Şirketlerin bir bölümü lojistik, çadır-tekstil vb. gibi insani yardım faaliyetlerinin ihtiyaç duyduğu mal ve hizmetlerin üretimini gerçekleştirmek üzere kurulmuş. Bir bölümü sağlık, evde bakım gibi yardımcı hizmetlerin verilmesini amaçlıyor.

Bir diğer grup ise Kızılay’a gelir sağlamak amacıyla faaliyet gösteren şirketlerden oluşuyor. Kızılay Maden Suları bunlardan biri. Şirketin web sayfasına göre II. Abdülhamid döneminde Şişli Etfal Hastanesi’nin finansmanına kaynak oluşturması için hastane imtiyazına verilmiş bir kaynağa ve yine 1926 yılında bağışlanan bir diğer maden suyu kaynağına dayanıyor. Şirketin sahip olduğu işletmeler bağış veya tahsis yoluyla derneğin bünyesine geçmiş varlıklar. Kuruma bağlı en ilginç şirketlerden biri Kızılay Gayrimenkul ve Girişim Sermayesi Portföy Yönetimi. Şirket bünyesinde iki adet gayrimenkul yatırım fonu, üç adet girişim sermayesi yatırım fonu bulunuyor. Dolayısıyla Kızılay, derneğin ötesine geçerek 13 şirketli bir holding yapısı oluşturmuş.

Holdingleşen Kızılay’ın şirketlerinin web sayfasına bakılacak olursa 2019’da oluşturulan bu yapı ile insani yardım faaliyetlerinin daha etkin ve verimli bir şekilde gerçekleştirilmesi amaçlanıyor. Ancak, özellikle felaket bölgelerinde kullanılmak üzere konteyner üretmesi beklenen Kızılay Sistem Yapı adlı şirketin konteyner stokunun bulunmaması bütün bu organizasyonun asıl amacından uzaklaşıp uzaklaşmadığını sorgulama ihtiyacını doğuruyor.

Kızılay’ın son yıllarda gelirinin yüzde 60’dan fazlası “yurt dışından alınan yardımlardan” oluşuyor. Gelirin büyük kısmının “şartlı bağış” olması da dikkat çekiyor.

Kızılay’ın deprem bölgesine gönderilmek üzere Haluk Levent’in başkanlığını yaptığı AHBAB Derneği’ne ücret karşılığı çadır satması kamuoyunda tartışmalara ve kuruma yönelik eleştirilere yol açtı.

PEKİ, KIZILAY’IN GELİR VE GİDERİ NE KADAR? KIZILAY HER SENE NE KADAR BAĞIŞ TOPLUYOR?

Kızılay’ın 2021 yılına ait resmi verilerine göre kurumun geliri 7,94 milyar lira olurken gideri de 7,89 milyar lira olarak gerçekleşti.

Kızılay’ın 2020 yılındaki geliri ise 6,85 milyar lira iken 2019’da geliri 5,28 milyar olmuştu.

5 YILLIK GELİRİ 27,8 MİLYAR TL

Kızılay’ın 2017-2021 arasını kapsayan 5 yılda geliri 27,8 milyar lira oldu. Kızılay’ın bu dönemdeki gideri ise 27,6 milyar lira gerçekleşti.

KIZILAY’IN GELİRİ NEREDEN GELİYOR?

Kızılay’ın dernekler beyannamesine göre teşkilatın gelirleri sekiz kalemden oluşuyor. Bunlar:

• Üye ödentileri

• Yurtdışından alınan yardımlar

• Kamu kuruluşlarından alınan yardımlar

• Diğer bağış ve yardım toplama

• İktisadi işletme

• Finansal

• Diğer

• Kira

GELİRİN YÜZDE 62’Sİ YURT DIŞINDAN ALINAN YARDIMLAR

2021 yılındaki 7,94 milyar lira gelirin 4,91 milyar lirası “yurt dışından alınan yardımlar”dan oluşuyor. Kamu kuruluşlarından alınan yardımlar ise 640 milyon lira. Bağış gelirleri 954 milyon lira olurken yardım toplama geliri 399 milyon lira gerçekleşti. Buna göre toplam gelirin yüzde 62’sinin yurtdışı yardımlarından oluşması dikkat çekti.

3 YILLIK ÇARPICI TESADÜF: YURT DIŞI YARDIMLARININ PAYI YÜZDE 62

2013-2021 yılları arasına bakıldığında 2014,2015, 2017 ve 2018 yıllarında yurt dışı yardım bulunmuyor. 2013 ve 2016’da ise dış yardımların payı oldukça düşük.

Ancak 2019,2020 ve 2021 yıllarında “yurt dışından alınan yardımların” payı toplam gelir içinde her sene yüzde 62.

Bağış, yardım toplama ve diğer unsurların payı değişirken “yurt dışından alınan yardımların” payının her sene yüzde 62 olması dikkat çekiyor.

KIZILAY’IN GELİRİNİN YÜZDE 70’DEN FAZLASI “ŞARTLI BAĞIŞ”

2020 ve 2021 yıllarına ait bağımsız denetim raporu da Kızılay ve bağlı ortaklıklarının gelir ve giderine dair önemli bilgiler içeriyor. Bu raporlar daha fazla ayrıntı sunuyor. Buna göre Kızılay ve bağlı ortaklıklarının 2021 yılında geliri 8 milyar 34 milyon oldu. Bunun 5 milyar 645 milyonu ise şartlı bağışlardan oluşuyor. 2020 yılındaki 6,96 milyar lira gelirin 5,16 milyar lirası da şartlı bağışlardan geliyor.

Buna göre 2021 yılında gelirin yüzde 70’i, 2020’de ise yüzde 74’ü şartlı bağışlardan oluşuyor.

PEKİ, ŞARTLI BAĞIŞ NEDİR?

Kızılay’ın internet sitesinde şartlı bağım şöyle tanımlanıyor: “Bağışçının, belli bir şartın yerine getirilmesi amacıyla kurumumuza yapmış olduğu para ve malzeme bağışıdır. Şartlı bağışlar sadece yapıldıkları proje, faaliyet, yer, amaç için kullanılabilir.”

KIZILAY’IN ÇADIR SATIŞINDAN GELİRİ NE KADAR?

Denetim raporuna göre Kızılay ve bağlık ortaklıkları çadır satışlarından 2020 yılında 227 milyon, 2021 yılında ise 95 milyon TL gelir elde etti.