İran’da Reisi’nin yerine kim geçecek?

İran Cumhurbaşkanı İbrahim Reisi'nin beklenmedik ölümü, Ayetullah Ali Hamaney'in halefinin kim olacağı konusunda büyük bir belirsizlik yarattı.

İran Cumhurbaşkanı İbrahim Reisi’nin beklenmedik ölümü, ülkenin dini lideri Ali Hamaney’in halefinin kim olacağı sorusunu gündeme getirdi. Reisi'nin halef adayları arasında öne çıkan isimler kimler?

BEKLENMEDİK HELİKOPTER KAZASI

İran Cumhurbaşkanı İbrahim Reisi, Dışişleri Bakanı Hüseyin Emir Abdullahiyan ve diğer İranlı yetkililer, 19 Mayıs Pazar günü yaşanan helikopter kazasında yaşamını yitirdi. Reisi, ölmeden önce İran’ın 85 yaşındaki dini lideri Ayetullah Ali Hamaney’in halefi olmaya en yakın isim olarak görülüyordu.

Reuters’in değerlendirmesine göre, Reisi’nin beklenmedik ölümü, 1989 yılında İran’ın dini lideri olmadan önce cumhurbaşkanlığı yapmış Hamaney’in halefinin kim olacağı konusunda rekabeti artıracak.

YENİ ADAYLAR GÜNDEME GELİYOR

İran’da dini liderler, silahlı kuvvetlerin başkomutanı olarak görev yapıyor ve ülkenin dış politikasına yön veriyor. Hamaney, halefinin kim olacağı konusunda henüz belirli bir isme işaret etmemiş olsa da İbrahim Reisi’nin ardından bu pozisyon için adı en çok öne çıkan ikinci isim, perde arkasında nüfuz sahibi olduğuna inanılan 55 yaşındaki oğlu Mojtaba Hamaney.

ABD'nin John Hopkins Üniversitesi İleri Uluslararası İlişkiler Okulu’ndan Orta Doğu ve Uluslararası İlişkiler profesörü Vali Nasr, Reisi’nin de Hamaney’in ardından açıkça İran’ın dini lideri olma isteğinde olduğunu belirtiyor. Nasr, “Şimdi ise bir aday yok; bu, ciddi rakipler olarak diğer fraksiyon ya da figürlere kapı aralıyor” değerlendirmesinde bulundu.

CUMHURBAŞKANLIĞI SEÇİMLERİ KRİTİK ROL OYNAYACAK

Vali Nasr, güçlü bir pozisyona sahip olup dini liderlik görevini isteyen bir adayın olmadığını ve yapılacak cumhurbaşkanlığı seçiminin bundan sonra ne olacağına ilk karar verecek gelişme olduğuna işaret etti.

HAMANEY VE BABADAN OĞULA GEÇİŞ

Reuters’e konuşan iki İranlı yetkiye göre, Reisi’nin önemli konulardaki görüşleri Hamaney’in görüşleri ile örtüşüyordu. Reisi, muhalifleri baskılayarak ve Washington yönetimi ile nükleer müzakereler gibi dış politika meseleleri konusunda Hamaney’in politikalarını izliyordu.

Ancak Ali Hamaney’in ofisine yakın bir kaynağa göre, Hamaney ‘babadan oğula’ geçen bir sisteme karşı çıkıyor. Mojtaba Hamaney’in adı sıklıkla telaffuz edilse de Hamaney, oğlunun adaylığına karşı çıkıyor. Tahran’ın politikalarına aşina bölgesel bir kaynak, Hamaney’in bu tutumunun sadece oğlu Mojtaba’yı değil, Ayetullah Humeyni’nin torunu Ali Humeyni’yi de saf dışı bırakabileceğini belirtiyor.

REİSİ’NİN İSMİ HALİHAZIRDA LİSTEDEN ÇIKARILMIŞTI

Eski bir İranlı yetkili, İran Devrim Muhafızları ve Kum kentindeki güçlü dini figürler gibi güçlü aktörlerin, bir sonraki dini liderin seçilme sürecini şekillendirmek için harekete geçeceği görüşünde. Yetkili, “Reisi’nin ölümü, şu anda başka bir aday olmaması dolayısıyla müesses nizama bir darbe vurdu” diye konuştu.

İran anayasasına göre, dini liderler, teorik olarak dini lideri denetleyen ve görevden uzaklaştırabilen 88 üyeli Uzmanlar Heyeti tarafından atanıyor. Heyet seçimle göreve gelse de, din insanları ve hukukçulardan oluşan, Hamaney’e bağlı bir gözlemci kurum da yasaları veto etme ve kimin aday olabileceğine karar verme gücüne sahip.

Konu hakkında bilgi sahibi iki kaynağın iddiasına göre, Uzmanlar Heyeti, azalan popülerliği sebebiyle, ABD’nin yaptırımları ve kötü yönetimin getirdiği ekonomik zorlukların da bir tezahürü olarak Reisi’nin ismini altı ay kadar önce olası halefler listesinden çıkarmıştı. Kaynaklardan biri, Reisi yanlısı, nüfuz sahibi din insanlarının, isminin üzerine atılan çiziğin kaldırılması için lobi faaliyetleri yürüttüğünü ileri sürdü.