Enflasyonist ortamda ne zaman emekli olunmalı?
Emeklilikle ilgili sorular, çalışma hayatının en ilgi çeken konularını ortaya çıkarıyor. Hürriyet yazarı Noyan Doğan, kendisine ulaşan okuyucu soruları üzerinden çalışma hayatının önemli konularına değindi.
Enflasyon Türkiye’nin bir gerçeği... Enflasyonist ortamdan çalışma hayatının birçok konusu etkileniyor. Hürriyet Gazetesi yazarı Noyan Doğan, okurlardan kendisine çalışma hayatı-enflasyon ilişkisine ilişkin soruları cevapladı. Soruların odağında emeklilik ve kıdem tazminatı konuları öne çıkıyordu. İşte sorulan sorular ve Doğan’ın verdiği cevaplar.
Noyan Doğan’ın yazısı şöyle;
Enflasyonist ortamda ne zaman emekli olunmalı?
Soru: Enflasyonist ortamda en doğru emeklilik kararı hangi dönemde verilmelidir? Son günlerde, emeklilik kararının 2025 ve sonrasına bırakılmasının, 2024 yılında emekli olma durumuna göre ciddi tutarda aleyhte fark oluşturacağı yönünde duyumlar almaktayız. Sigorta başlangıcım 1996. Görüşünüz nedir? Umut Baha Y.
Cevap: Emekli aylığının belirlenmesinde tek etken enflasyon değil. Aylık hesaplanırken, brüt maaş, SGK’ya dönen prim tutarı, ödenen prim gün sayısı, aylık bağlama oranı, enflasyon, milli gelirdeki büyüme hesaba katılıyor. Hesaplanan emekli aylığı da geçmiş 6 aylık enflasyon oranında arttırılıyor. 2000 yılı öncesi girişli olanlar için yıllık ortalama kazanç hesaplanıyor ve aylık bağlama oranının yüzde 60’ı, katsayı için de 1.2000 alınıyor. Gerek enflasyonun gerekse de büyüme hızının yüksek olması emekli maaşını ciddi etkiler. Ayrıca emekli maaşına yapılan zamların enflasyonun altında kalması ya da üstünde olması da emekli olunacak tarihte önemlidir. Bu durumda hedeflenen enflasyona göre 2024 yılında enflasyonun 2025 yılındaki hedef enflasyondan daha yüksek olacağı düşünülecek olursa bu yılın sonunda emeklilik dilekçesi verilmesi söylendiği gibi avantajlı olabilir.
ÖDEDİĞİNİZ PRİMLERİN TAMAMINI İADE ALAMAZSINIZ
Soru: Oğlum Ahmet Hakan Eğilmez 4/A’dan 19.09.2022 tarihinde emekli oldu. Emekliliğine sayılmayan 2008-2017 yılları arasında 4/B den prim ödememiz var. Bu döneme ait primlerin iadesi talebimize karşı 26.12.2023 tarihinde 12.909,07 TL, 16.04.2024 te 1.854,49 TL ödendi. Başka ödeme yapılmadı. Taleplerimize de cevap verilmiyor. Neden bu kadar düşük ödendi? Şaban E.
Cevap: Emeklilik yaşını dolduran, hatta geçen çalışanlar, eğer emeklilik için gerekli prim gün sayısını ve çalışma yılını doldurmayıp, emekli maaşı almaya hak kazanamıyorlarsa ödedikleri primleri SGK’dan toplu olarak alabilir. Primlerin tamamı iade edilmiyor. SGK’ya ödenen primlerde işçi payı, işveren payı ve İşsizlik Sigortası Fonu için ödenen paylar var. Bunların içinden sadece çalışandan kesilen primler iade edilir. Bu da yüzde 9’dur. Yani, işçi payına düşen malullük, yaşlılık ve ölüm için kesilen prim tutarı yüzde 9’dur. Bu yüzde 9’luk prim iade alınabilir. İşveren payı ve İşsizlik Sigortası Fonu için kesilen iade edilmiyor. Kendi adına çalışanlar, yani Bağ-Kurlular (4/B) ise ödedikleri yaşlılık, ölüm ve malullük primlerini iade alabilir. Bu kapsamda SGK, geçmiş yıllara ait primleri, güncelleme katsayısı ile hesaplayıp öder. Tavanı aşan prim ödemelerinde ya da birden fazla işyerinde çalışıldığı için tavanı aşan ödemelerde ise sadece işçi payına düşen uzun vadeli sigorta kollarına ait tutarlar iade edilir, işverenin ödediği prim iadeye tabi değildir.
ASKERLİK BORÇLANMASI EMEKLİLİK YAŞINI ÖNE ÇEKER
Soru: 2003 yılında askere gittim ve 2006 yılında sigortam başladı. Ben askerlik borçlanması ödersem sigorta girişim 2003 yılına inmiş olur mu? Ufuk Y.
Cevap: Sigorta başlangıcından önce yani çalışamaya başlamadan önce askere gittiyseniz askerlik borçlanması yapabilirsiniz. Böylece sigorta başlangıç tarihiniz borçlanacağınız gün sayısı kadar erkene çekilir ve bu da emeklilik yaşını etkiler. Buna göre de erken yaşta emekli olabilirsiniz.
EMEKLİLİK İÇİN 58 YAŞI BEKLEYECEKSİNİZ
Soru: 1985 doğumluyum. İlk sigorta tarihim 16.9.2007. Şu anda 4500 sigorta primim var. Ne zaman emekli olabilirim? Şebnem K.
Cevap: 7000 prim gün ile 58 yaşında emekliliğe hak kazanıyorsunuz. Bu durumda 2.500 gün yani 7 yıl daha prim ödemeniz gerekiyor. Prim gün sayınızı doldursanız bile emeklilik için 58 yaşını bekleyeceksiniz.
İSTİFA EDERSENİZ İŞVEREN TAZMİNAT ÖDEMEZ
Soru: 60 yaşında çalıştığım şirketten tazminatımı alarak emekli oldu. Emekli olduktan sonra aynı işyerinde 5 yıldır çalışmaya devam ediyorum. İstifa edersem işveren bana tazminat ödemek zorunda mı? Tarık Y.
Cevap: İlk çalışma döneminize göre emekli olduğunuz, kıdem tazminatını aldığınız için artık kıdem tazminatınız sıfırlanmış sayılıyor. Bu durumda işyeriniz ile yeni bir iş sözleşmesi yapıp çalışmış oluyorsunuz. Bu durumda kendi isteğiniz ile istifa ederseniz işveren 5 yıllık ikinci döneme ait çalışmanızdan doğan tazminatınızı ödemez. Kıdem tazminatı alabilmeniz için işverenin sizi işten çıkarması gerekiyor.
