Elektronik atıklar: Değerli bir hazine, fakat yönetimi acil bir sorun
Dünya genelinde elektronik atık üretim oranları, üretim ve tüketimdeki büyük artışla birlikte eskisinden beş kat daha hızlı artıyor.
Mart 2024'te Birleşmiş Milletler Eğitim ve Araştırma Enstitüsü tarafından yayınlanan Küresel E-Atık İzleme Raporu'nda, telefonlar, dizüstü bilgisayarlar ve benzeri cihazlardan kaynaklanan atıkların mevcut geri dönüşüm oranlarının, atık miktarındaki istikrarlı artışla orantılı olmadığı belirtildi. Bu durum, atıkların hacminin ciddi çevre sorunlarına yol açabileceğine işaret ediyor.
Raporda, e-atık üretiminin 2010 yılında 34 milyon metrik ton (37 milyon ton) iken, 2022'de 62 milyon metrik ton (68 milyon ton) seviyesine yükseldiği belirtiliyor. Bu süreçte geri dönüşüm oranının ise 8 milyon metrik ton'dan 13 milyon metrik ton'a yükseldiği görülüyor.
Birleşmiş Milletler Uluslararası Telekomünikasyon Birliği tarafından hazırlanan bir rapora göre, bu kargaşa, her zamankinden daha fazla elektronik atık üreten bir dünyayı simgeliyor ve bu oranın 2030 yılına kadar 82 milyon metrik ton'a çıkması bekleniyor. Bu atıkların neredeyse yarısını Asya ülkeleri üretiyor.
Güneş fotovoltaiklerindeki büyüme ve kişisel elektroniklerin yaygınlaşması gibi mevcut eğilimler, kullanım ömrünü doldurmuş elektroniklerle ilgilenme konusunda daha büyük bir ihtiyaç yaratması bekleniyor. Bu tür cihazların atılması bile bir sorun teşkil eder çünkü sağlık riskleri oluşturabilir, çevreyi kirletebilir, değerli malzemelerin israfına neden olabilir ve sera gazlarının küresel yükünü artırabilir.
DÜŞÜK GERİ DÖNÜŞÜM ORANI
Düşük geri dönüşüm oranları, elektronik atıkların içerdiği son derece değerli malzemelerle orantısızdır. Yalnızca 2022 yılında üretilen elektronik atıklar, yaklaşık 91 milyar dolar değerinde metal içeriyor.Ancak, atıkların geri dönüşümü için gerekli maliyetler, bu değerin çok üzerindedir.
Dünyadaki ülkelerin yarısından azında bir e-atık politikası bulunmaktadır, bu da daha yeşil seçimlerin teşvik edilmesi için herhangi bir düzenleyici baskının olmamasına neden olur.
Dünya çapındaki çevre uzmanları, bu atıkların yönetiminin hayati önem taşıdığını vurguluyor. Bu atıklar, çöp depolama alanlarını endişe verici bir hızla dolduruyor ve kurşun gibi tehlikeli kimyasallar çevreye sızarak insan sağlığına zarar veriyor. Ayrıca, Birleşmiş Milletler raporuna göre, 2022 yılında 62 milyar dolar değerinde kurtarılabilir kaynak kaybı anlamına da geliyor.
Bu atık, resmi geri dönüşümden beş kat daha hızlı artıyor.
2022'de elektronik atıkların dörtte birinden azı uygun şekilde toplandı ve geri dönüştürüldü. Geriye kalanların bir kısmı dünyanın farklı yerlerindeki kayıt dışı atık işçilerinin eline geçiyor. Bu, özellikle BM raporunun e-atıkların hiçbirinin resmi olarak toplanmadığını veya geri dönüştürülmediğini tespit ettiği Güneydoğu Asya ülkelerinde geçerlidir.
DEĞERLİ METALLER
Akıllı telefonlar, bilgisayar monitörleri ve LED ampuller gibi cihazlarda kullanılan bakır, altın, gümüş ve hatta az miktarda nadir toprak metalleri bile geri dönüşüm yoluyla elde edilebilir.
Birleşmiş Milletler raporuna göre, bu önemli metallerden 17'sine olan talebin yalnızca %1'i geri dönüşüm yoluyla karşılanıyor.
Örneğin Hindistan'ın başkenti Yeni Delhi'de EcoWork adlı bir şirket, resmi olmayan geri dönüşümcülerin atıklarını parçalayabilecekleri bir ortak çalışma alanı inşa etti. Bunu daha güvenli bir şekilde yapmak için modern makineler kullanabilirler ve bunların montajı daha iyi fiyatlar anlamına gelirken aynı zamanda nakliye maliyetlerinden de tasarruf sağlar.
Bu, kurtarılmış malzemeleri başka türlü mümkün olamayacak ölçekte satın almak isteyen şirketlerin işini kolaylaştırıyor.
