Bakan Ersoy: Biz deprem değil deprem fırtınası ile karşı karşıyayız
Habertürk'te canlı yayın konuğu olan Kültür ve Turizm Bakanı Mehmet Nuri Ersoy,"Biz deprem değil deprem fırtınası ile karşı karşıyayız. Şehirde yakıt sıkıntısı başladı"dedi.
Kültür ve Turizm Bakanı Ersoy, Habertürk kanalında Kübra Par'ın moderatörlüğündeki Açık ve Net yayınına konuk oldu.
Ersoy'un açıklamaları şöyle:
"Hayatımın en zor 24 saatiydi. Saat 04.17'de deprem oldu biliyorsunuz. Ben o gün Ankara'daydım. Yüksek binada kalıyordum. Hissettim depremi, çok yer yıkıldı zannettim. Camdan baktım, hiçbir yer yıkılmamıştı. Hemen İçişleri Bakanı Süleyman Soylu'yu aradım."Ben ekibimi toplayacağım, görev verirseniz yarım saat içinde hazır hale geliriz" dedim. 05.30 gibi bütün bakanların görev dağılımları tespit edildi.
Milli Eğitim Bakanımızla Malatya'ya görevlendirildik. Uçağımızı saat 08.00'e ayarlayabildik. 08.55'de iniş yaptık. Yaklaşırken baktım, inanılmaz bir kar fırtınası vardı. Malatya kar örtüsü altındaydı. 09.30 gibi şehre geçmiş olduk. Sonradan öğrendim ki, Malatya'nın son yıllarda en yoğun yaşadığı kar fırtınasıymış. Enkazda çalışmalar başlamıştı zaten, ateşler yakılmıştı.
"ZORDAYSANIZ HER TÜRLÜ HAİNLİK OLUYOR"
Geçtiğimiz güzergahlarda ateşler yakılmıştı. Enkazların başında askerler vardı. Valimizin dışında jandarma komutanı, AFAD yetkilileri ve iki bakan biz koordinasyon toplantısına girdik. Vali ve komutanlarımızla birlikte sahada yürüyüşe geçtik. Enkazdan sorumlu olan jandarma komutanımız Nurettin Paşa'ydı. Metin Paşa da 2. Ordu Komutanı. O da işin ehli. Afet olduğu zaman zaten asker çıkıyor. 2. Ordu'nun sorumluluk alanı Akdeniz ve Hatay'dan başlayıp İran sınır boyu. 1712 kilometrelik sınırın güvenliğinden ve sınır ötesinde Suriye ve Kuzey Irak operasyonlarından sorumlu. Irak, Suriye'de görev yapan asker sayısı 90 bin. 105 bin askerin 90 bini görevli. İlk gece sınır ötesinde roket saldırısı yapıldı. Askeri çekmememiz için bunu yaptıklarını düşünüyorum. Zordaysanız her türlü hainlik oluyor. Buna hazırlıklı olmak lazım.
"KRİZ MASASININ EN ÖNEMLİ SIKINTISI YAKIT"
Topu topu 10 ilimizde kullanabileceğiniz elinizde 10 bin asker var. Asker de depremzede aslında. Toparlayıp, kendi bölgesinden çıktı. Öyle büyük bir fırtına vardı ki havalimanı kapandı. Askeri pilotlarımız uçamadı. Üçüncü gün uçabildi. Yolları açıyorsunuz, birkaç saat içinde tekrar kapanıyor. Buna deprem demek doğru değil. Biz deprem değil deprem fırtınası ile karşı karşıyayız. Şehirde yakıt sıkıntısı başladı. Hava köprüsü kapandı. Bunun üzerine kriz masasında Mardin ve Midyat birlikleri vardı. Onları yola çıkardık. 24-25 saatte gelebildiler. Karayolu o kadar kötüydü ki. Hava köprüsü açılınca Tekirdağ'dan, Foça'dan birlikler aldık. Birkaç saat sonra kriz masasının en önemli sorunu yakıt. Kullandığınız vinçlerin bile yakıtı bitiyor bir süre sonra. Yakıt yoksa ne yapabilirsiniz ki! Uzman ekip yoksa vinçi de kullanamazsınız. Bizzat yurt dışından gelecek ekipleri organize ettim. Uçaklar inerken havalimanı kapandı. Yarım saat turladı, Kayseri'ye inmek zorunda kaldı.
"BİZ 460 ENKAZDA KURTARMA ÇALIŞMASI YAPTIK"
AFAD gibi bir kuruluş 3-4 şehirde deprem olsa sorunsuz çözer. Ama 11 şehirde dağınık bir yerde olduğu zaman dünyanın hiçbir ekibi çözemez. Her ile nereden destek geleceği belli. Yakın illerden hiçbir ekibi alamıyorsunuz. Enkazda kalmamış ama yakını, annesi, çocuğu enkazda olan ekip var. Saat 13.30'da ikinci deprem oldu, kendi ekibimiz enkazda kaldı. Orada talimat da veremiyorsunuz ki, 'enkaz içinde vatandaşlarımız var, takdiri size bırakıyoruz' diyoruz. Kurtarma ekibi, kurtarma ekibini kurtarmaya çalışıyor. O hafta yıllardır olmayan hava olayıyla karşı karşıyasınız. Biz 460 enkazda kurtarma çalışması yaptık.
"KENTSEL DÖNÜŞÜM YAPMANIZ ŞARTTIR"
Erhaç askeri hava üssünde boru hattı vardı. Havacılıkta yaptığım için özel hayatımda boru hattından yakıtı alıp kamu taşıtların tamamına desteği verdik. Ertesi gün yol kapalı olduğu için aynı boru hattından yakıt alıp bazı bayilere dağıttık. Çünkü vatandaş arabasını, otobüslerini çadır olarak kullanıyordu. Toplamda hasarlı bina 600-700 bin. Herkes ayrım yapmaksızın bana çadır verin diyor. Dünyanın neresinde 24 saatte 48 saatte istenen çadırı bulamazsınız. Evi sağlam olan vatandaş da çadır istiyordu. Yıkılacak olan yerleri herkes biliyor. Yıkılmadan önce yıkmanız gerekiyor. Kentsel dönüşüm yapmanız şarttır. 11 ili kapsayan deprem bölgesinde toplam 8 bin 500'e yakın tescilli taşınmazımız var. Mezarlık da bizim için taşımazdır. Bunun 4 bin 900 tanesi sivil mimari tescilli. Konut diye düşünebilirsiniz. Belli kısmı yıkıldı, belli ağır hasarlı. Yaklaşık yüzde 65'inde hasar oluştu.
Hatay'ı baştan tarıyoruz. Bizim kültürel tescilli stoğumuz bu kadardı. 1 hafta 10 gün içinde netleşecek. Biz afet acil önlem planını hazırladık. Hangi müzenin afete maruz kalınca hangi müzeden destek alacağını biliyor. Uzak illerden afet olabilir vs. Herhangi Ankara'dan idari merkezden talimat beklemiyorlar. İletişime geçiyorlar. Hatay, Elbistan, Adıyaman, Hatay müzelerinde deprem olduktan birkaç saat sonra hareket ettiler. Oradaki uzman personel sayısı iki katına çıkarılıyor. Onlar görev yerlerini biliyorlar. Bu bölgelerde bizim yıkılan müzemiz yok aslında.
"BU BÖLGE İÇİN BİLİMSEL DANIŞMA KURULU OLUŞTURDUK"
Hatay müzesinde sadece bir blok yer zemin çökmesi nedeniyle hasarlı. Müzelerde sınavı geçtik. Yapılan müzeler depreme dayanıklı yapılmış. Restorasyonu kötü olan ise, tescil yapı zamanında yapılmış. Zemin etüdü şart. Oraya göre binanın rölevesini değiştirmeniz gerekebilir. Zemin etüdünde sıvılaşma varsa rölevisinde bazı değişiklikler yapılması gerekir. Askerler, güvenlik görevlileri bekçiler sahadaydı.
Hırsızlık olmadı. İsrail kurtarma ekibi, sonuçta yapmaması lazım, çok değerli değildi, özel vakfa ait Tevrat'ı alıp getirmiş. Şahsi, münferit bir şey. Tek bir olay, genele yansıtılmaması gerekir. Tabelaları koyduk, hasar tespit çalışmasına başladık. 24 Şubat'ta Hatay'a gittim. Orada bir kurul oluşturdum. Kültürel Miras Bilimsel Danışma Kurulu. Üniversiteden hocalar var. Bu bölge için bilimsel danışma kurulu oluşturduk. Gönüllülük esasında iş yapmak isteyen herkesin burada yeri var.
Hatay'ı yapı gibi görmemeniz lazım. Oranın sosyal yaşamını dikkate almanız gerekiyor. Afet Kazı Başkanlığı oluşturduk. 180 yapıda müdahiller. Üniversitelerden gelen arkeolog arkadaşlar var. O yapıların içinde kültür molozları ve değerli kültür varlıklarının olduğunu düşünüyoruz. Ekip zaten enkazda neyin nerede olduğunu biliyorlar. Girip kurtarıyorlar. Bölgede labaratuvarlar var. Bakımı ve tamiratı yapılıyor. Mülkiyeti kamuya aitse hemen envantere alıyoruz. Taşınmayacak gibi ağır olanlar yerinde tutuluyor. Taşınabilirler en yakın, afet dışındaki yerlere kaydırılıyor. Mülkiyeti bize ait olmayanlar var. Mal sahibine soruyoruz. Yapı sahibi korumayam diyorsa, ondan izin alarak biz depolarımıza kaldırıyoruz. 80 noktada 170 personel çalışıyor. Yeniden inşa sırasında özgün malzemeleri kullanacağız. Mart sonu itibarıyla bütün kurluk varlıklarının olduğu yerlerde zemin etüdlerine başlıyoruz.
"ÇOK FAZLA İŞ VAR"
Yaklaşık Vakıflar 11 milyar civarında harcama yapacak. Başvurularımızı yaptık AB; UNESCO ve Dünya Bankası'na. Vakıfların kendi bütçesi var. 1 yılda olacak olan da var 5 yılda olacak olan da var. Sonuçta 5 yıla yayılır diye düşünüyorum. Binanın temeliyle ilgili olarak zemin altını düzgün, zemin etüdüne göre yaparsanız binada çok büyük sorunla karşılaşmayız. Afet bölgesinde yeni bir röleve merkezi kuruyoruz. Burada çok fazla iş var. Kapasiteyi 3-5 katına çıkaracağız.
Eski Hatay dediğimiz yer var. Burası çok katmanlı yapı. Arkeolojik çağlardan günümüze gelen çok fazla katman var, kültürel varlık var. Buraya koruma planı yapılıyor, zaten ana iş bu. Bize ait olanlarda sıkıntı yok. Vakıflarla ilgili toplantı yaptık. Özel vakıfları topladım. Özel vakıflara ait olanlar var. Kimisi zengin vakıf sahipleri 'Biz üstleniriz' dediler. Mesela orada kilise var, altında dükkanlar var. Kilise yıkılmış, dükkanlar yıkılmış, vakıf gelirinden olmuş. Onlara da devlet olarak destek vereceğimizi söyledik. Tecilli yapıların zemin etüdlerinin hepsini biz yapıyoruz. Gücü yetmeyenler için projeyi uzman ekiplerimiz üstleniyor. Talep etmeleri karşılığında proje çalışmalarını ücretsiz yapacağız. Özel vakıfları bu şekilde çözüyoruz. Destek lazımsa maddi destek veriyoruz.
