50 Yıldır Kilit Altındaydı! Ay’dan Bile Eski Kalıntı Ortaya Çıktı
Apollo 17’den getirilen ve yarım asırdır mühürlü şekilde saklanan Ay örneği, yapılan yeni analizlerde Güneş Sistemi’nin başlangıcından kalma 4.5 milyar yıllık bir kalıntı barındırdığı ortaya çıkardı.
1972’de Apollo 17 astronotlarının topladığı truilite (demir sülfür bileşiği) örnekleri üzerinde yapılan inceleme, bilim dünyasını şaşkına çevirdi. Brown Üniversitesi’nden gezegen bilimci James Dottin, analiz sırasında elde ettikleri bulgular karşısında ilk tepkisinin “Aman Tanrım, bu doğru olamaz” olduğunu söyledi. Kontrollerin ardından sonuçların gerçekten olağanüstü olduğu doğrulandı.
NASA, Apollo görevlerinde toplam 382 kilogramlık Ay materyalini Dünya’ya getirmiş ve bunların bir kısmını gelecekteki gelişmiş analiz tekniklerine saklamak için özel olarak mühürlemişti. Dottin ve ekibi, işte bu korunan örneklerden biri üzerinde kütle spektrometrisi kullanarak inceleme yaptı.
Ay’ın Kimyasal Barkodu Dünya’dan Tamamen Farklı
Kükürt izotopları, bir gök cisminin jeolojik tarihini anlamada önemli bir “kimyasal barkod” işlevi görüyor. Truilite örneklerinde yapılan analiz, beklenenin aksine çarpıcı bir farklılığa işaret etti. Örneklerin bir kısmı volkanik gaz çıkışıyla tutarlı olarak yüksek kükürt-33 izotop seviyeleri gösterirken, diğer kısımlar tam tersi şekilde kükürt-33’ün tükenmiş olduğu değerlere sahipti.
Dottin, şaşkınlığını şöyle ifade etti:
“Bundan önce, Ay mantosunun Dünya ile aynı kükürt izotop bileşimine sahip olduğu düşünülüyordu. Bu örnekleri analiz ettiğimde görmeyi beklediğim şey buydu, ancak bunun yerine Dünya'da bulduğumuz hiçbir şeye benzemeyen, çok farklı değerler gördük.”
Milyarlarca Yıla Uzanan İki Olası Senaryo
Bu kadar sıra dışı bir izotop oranının nasıl oluşmuş olabileceğine dair bilim insanlarının iki olasılığı bulunuyor:
• İlkel magma okyanusu dönemi:
Ay yeni oluştuğunda yüzeyi erimiş bir magma okyanusuyla kaplıydı. Bu dönemde kükürt, sıcak yüzeyden ilkel atmosfere buharlaşmış ve geride daha ağır izotopları bırakmış olabilir.
• Theia’dan kalmış olabilir:
Ay’ın oluşumuna ilişkin popüler teoriye göre, Mars büyüklüğünde Theia adlı bir gök cismi Dünya’ya çarptı. Bilim insanları, bulunan bu tuhaf kükürdün doğrudan Theia’dan gelmiş olabileceğini de değerlendiriyor.
Bu bulgu, Ay’ın tamamen Dünya–Theia çarpışmasının kalıntılarılarından oluştuğu fikrine de meydan okuyabilir. Çünkü böyle bir senaryoda kükürdün Ay mantosuna eşit şekilde dağılmış olması gerekirdi.
Güneş Sistemi’nin İlk Dönemlerine Açılan Kapı
Söz konusu minik taneler, Ay’da şimdiye dek keşfedilen en eski ve en sıra dışı kükürt imzasını barındırıyor. Bu iz, bilim insanlarını Güneş Sistemi’nin doğuşuna kadar götüren önemli bir “ekmek kırıntısı” izi olarak değerlendiriliyor.
Gizem tam olarak çözülebilmek için Mars’tan, asteroitlerden ve Ay’dan daha fazla örnek toplanması gerektiği belirtiliyor.
